W świetle aktualnie obowiązujących przepisów

Regulacje kodeksu pracy obecnie nie przewidują możliwości zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy. Regułą wynikającą pośrednio z art. 22 kodeksu pracy jest bowiem zasada tzw. aktywnego zatrudnienia polegającego na dopuszczaniu pracownika do pracy. Jest to swoista cecha stosunku pracy. Niemniej jednak, ze względu na różne okoliczności w praktyce „odsunięcie” pracownika od stanowiska pracy bywa przez pracodawców stosowane. Do takich sytuacji można zaliczyć m.in.:
 

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego…

W związku z brakiem norm prawnych w przedmiotowym zakresie, dopuszczalnością i formą stosowania takiego rozwiązania zajął się Sąd Najwyższy. W wyroku z 4 marca 2009 r. (II PK 202/08, OSNP 2010/19–20/231) uznał, iż „(…) Tylko na zasadzie volenti non fit iniuria, tj. wedle swobodnego zgodnego porozumienia stron stosunku pracy, można by tolerować dopuszczalność zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (…) Oznacza to, że pracodawca nie może według własnego jednostronnego i swobodnego uznania zwolnić pracownika z obowiązku pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia (bez świadczenia pracy), bo w przepisach prawa pracy nie ma do tego podstawy prawnej (z wyjątkiem ustawowego zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia pracownika odwołanego ze stanowiska określonego w art. 70 § 2 k.p.) (…)”

Propozycje legislacyjne

W rządowym projekcie zaproponowano zalegalizowanie omawianej konstrukcji. Zgodnie bowiem z sugerowanym brzmieniem art. 36² kodeksu pracy w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę pracodawca może zwolnić pracownika z obowiązku świadczenia pracy do upływu okresu wypowiedzenia. W okresie tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

W uzasadnieniu projektu czytamy, iż „instytucja ta jest stosowana w praktyce przez pracodawców, co zresztą znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie sądowym. Z orzecznictwa tego wynika, że niejednokrotnie stosowanie tej instytucji ma obiektywne uzasadnienie, nie jest ona też sprzeczna z zasadami prawa pracy, jednakże brak regulacji prawnych w tym zakresie powoduje wątpliwości, czy jej stosowanie jest zgodne z obowiązującym prawem, a zwłaszcza, czy dopuszczalne jest jednostronne zwolnienie pracownika z obowiązku świadczenia pracy, tj. bez konieczności uzyskania zgody pracownika”.

Podsumowując…

Wydaje się, iż wprowadzenie do obrotu prawnego i tak już stosowanej konstrukcji zwolnienia z obowiązku świadczenia należy ocenić jako praktyczne rozwiązanie. Jest to z jednej strony odpowiedź na oczekiwania pracodawców, z drugiej natomiast wyjaśnia wątpliwości związane z roszczeniem pracownika o dopuszczenie do pracy w okresie jego zatrudnienia.