W czerwcu 2016 roku skończyłam jednoroczne studia podyplomowe z zakresu HR, na które skierował mnie pracodawca w 2015 roku. Pokrył on czesne za oba semestry. Podpisałam umowę o podnoszenie kwalifikacji, w której zobowiązałam się przepracować 3 lata w jego firmie po zakończeniu studiów, pod rygorem zwrotu kosztów szkolenia. Jesienią 2016 roku wychodzę za mąż i w związku z tym będę przenosić się w inny region Polski. Fakt ten powoduje konieczność rozwiązania umowy o pracę z obecnym pracodawcą. Pamiętam, że kiedyś w takiej sytuacji pracownik był zwolniony z obowiązku zwrotu kosztów podnoszenia kwalifikacji. Czy zasada ta obowiązuje nadal?

Niestety nie.

Zgodnie z art. 103¹ kodeksu pracy (dalej: KP), pracownikowi, który podnosi kwalifikacje zawodowe, z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą przysługują z mocy prawa dwa świadczenia:

1. urlop szkoleniowy;
2. zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.

Ponadto, pracodawca może (ale nie musi) przyznać takiemu pracownikowi dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie (np. czesne), przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (zob. art. 103³ KP).

Pracodawca, który przyznał pracownikowi dodatkowe świadczenia może (ale nie musi) zobowiązać go do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez czas nie dłuższy niż 3 lata (okres odpracowania). W takiej sytuacji pracodawca powinien zawrzeć z pracownikiem tzw. umowę szkoleniową, która określa ich wzajemne prawa i obowiązki związane z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych. W umowie należy określić m.in. długość okresu odpracowania oraz koszt dodatkowych świadczeń poniesionych przez pracodawcę.   

Artykuł 103⁵ KP zawiera zamknięty katalog przypadków, których zaistnienie pociąga za sobą obowiązek zwrócenia pracodawcy poniesionych przez niego kosztów dodatkowych świadczeń. Zgodnie z tym przepisem, pracownik:

1. który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
2. z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy (art. 52 KP), w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w okresie odpracowania,
3. który przed zakończeniem okresu odpracowania rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem (nie dotyczy przypadku wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu),
4. który przed zakończeniem okresu odpracowania rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 lub art. 94³ KP, mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach

- jest obowiązany do zwrotu kosztów poniesionych przez pracodawcę na ten cel z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia.

Aktualnie obowiązujące przepisy nie zwalniają z obowiązku zwrotu kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych w przypadku rozwiązania stosunku pracy przez pracownika, w związku z przeprowadzką do innej miejscowości, ze względu na zawarcie związku małżeńskiego z osobą zamieszkałą w tej miejscowości.

Możliwość taką przewidywał § 6 ust 4 pkt 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12.10.1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U. z 1993 r. Nr 103, poz. 472 ze zm.). Rozporządzenie to zostało jednak już uchylone, a jego postanowienia zastąpiła obecnie obowiązującą regulacja zawarta w art. 103¹ – 103⁶ KP, odnoszącą się do problematyki podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

W okresie przejściowym, na przepisy rozporządzenia mogli powoływać się jeszcze pracownicy, którzy rozpoczęli podnoszenie kwalifikacji zawodowych w starym stanie prawnym, tj. przed 16.07.2010 r. Jak wynika z treści zapytania, Czytelniczka niestety nie należy do tej grupy pracowników. Stąd też rozwiązanie przez nią umowy o pracę przed zakończeniem okresu odpracowania będzie wiązało się z obowiązkiem zwrócenia pracodawcy poniesionych przez niego kosztów studiów podyplomowych. Decyzja o ewentualnym zwolnieniu jej z tego obowiązku należy wyłącznie do pracodawcy.