W przypadku gdy ubezpieczony, który złożył wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, uzyska tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń (np. rozpoczyna wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej itp.), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu oraz rentowym i powinien być z tego tytułu zgłoszony do ubezpieczeń. W takim bowiem przypadku nie występuje już sytuacja braku jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń, która mogłaby być uzasadnieniem do podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W konsekwencji od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń osoba ubezpieczona nie ma prawa do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na zasadzie dobrowolności.

Zainteresowani podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od dnia wskazanego we wniosku o objęcie ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. A zatem data, od której osoba zainteresowana jest obejmowana ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, nie może być wcześniejsza niż data złożenia wniosku.

Wniosek o objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi może być złożony w jednostce organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub przesłany pocztą. W przypadku przesyłania wniosku pocztą datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego.

Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, podlegają tylko ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, nie podlegają natomiast ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób dobrowolnie podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia.

Za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi lub ich ustanie, a ubezpieczenia trwały tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku, jaką wskazuje użyta maszyna licząca) i powinna zostać przemnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po pomnożeniu należy dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując iż dokonuje się zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczoną w taki sposób podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, albo w dół, jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza.

Także w przypadku osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Po przekroczeniu limitu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, do końca danego roku kalendarzowego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie powinny być odprowadzane.

W przypadku gdy osoba dobrowolnie podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osiągnie kwotę odpowiadającą rocznej podstawie wymiaru składek, nie opłaca w danym roku składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

W takiej sytuacji osoba, o której mowa, przekazuje deklarację rozliczeniową ZUS DRA i wykazuje "zerową" podstawę wymiaru składek oraz "zerową" kwotę składek (jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie).

Ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób podlegających dobrowolnie tym ubezpieczeniom ustają:
 

Składki wpłacone po terminie są traktowane jak nadpłata i podlegają zwrotowi. Ubezpieczony, który nie uiścił w terminie składek, może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacenie składek na dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe po terminie. Jeżeli wniosek ten zostanie rozpatrzony pozytywnie, ubezpieczony podlega dobrowolnym ubezpieczeniom, jeśli ureguluje należność wraz z odsetkami za zwłokę (w takiej sytuacji, pomimo opłacenia składek po terminie, dana osoba w dalszym ciągu podlega ubezpieczeniom). Jeśli natomiast wniosek ubezpieczonego zostanie rozpatrzony negatywnie, ubezpieczenia te ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który dokonano wpłaty po terminie.

W przypadku gdy osoba zainteresowana chce w dalszym ciągu podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, musi ponownie złożyć wniosek o objęcie ubezpieczeniami na formularzu ZUS ZUA.