Zgodnie z art. 41 kodeksu pracy (dalej: KP), pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Natomiast zgodnie z art. 186¹ § 1 KP, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Przewidziana w obydwu przytoczonych powyżej przepisach ochrona trwałości stosunku pracy pracowników przebywających na urlopach doznaje istotnego osłabienia na gruncie ustawy z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2015 r., poz. 192) – dalej: ZwGrupU, która jest szczególną regulacją w stosunku do postanowień zawartych w Kodeksie pracy.

Artykuł 5 ust. 1 ZwGrupU stanowi, że przy wypowiadaniu pracownikom stosunków pracy w ramach grupowego zwolnienia zasadniczo nie stosuje się m.in. art. 41 KP, a także przepisów odrębnych dotyczących szczególnej ochrony pracowników przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem stosunku pracy (np. art. 186¹ KP).

Natomiast art. 5 ust. 3 ZwGrupU dopuszcza możliwość wypowiedzenia pracownikom stosunków pracy w sytuacjach, o których mowa w art. 41 KP, w czasie urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli upłynął już okres uprawniający pracodawcę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (np. art. 53 § 1 pkt 1 i 2 KP).

Oznacza to, że pracodawca w ramach zwolnień grupowych może rozwiązać umowę o pracę z pracownikiem przebywającym na urlopie wychowawczym trwającym ponad 3 miesiące, także gdy nie zachodzą przesłanki przewidziane w art. 186¹ § 1 zd. 2 KP (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 15.02.2006 r., II PZP 13/05, OSNP 2006/21-22/315).

W orzecznictwie za utrwalony należy uznać pogląd, iż analizowany przepis nie zawiera zastrzeżenia, że wypowiedzenie jest możliwe dopiero po upływie 3 miesięcy. W konsekwencji, może ono nastąpić również w okresie pierwszych trzech miesięcy urlopu udzielonego na okres dłuższy niż trzy miesiące. Istotne znaczenie w przedmiotowym zakresie ma zatem okres, na jaki urlop został udzielony, a nie to jak długo trwał (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 11.12.1996 r., I PKN 39/96, OSNAPiUS 1997/14/252).

Pod pojęciem „urlopu”, o którym mowa w art. 5 ust. 3 ZwGrupU należy rozumieć niemalże każdy urlop trwający ponad 3 miesiące. Poza omawianym urlopem wychowawczym, będzie nim również urlop wypoczynkowy, bezpłatny, czy rodzicielski. Wyjątkiem w tym zakresie jest urlop macierzyński. Pracownicy korzystający z tego urlopu zostali bowiem objęci ochroną wynikającą z art. 5 ust 5 pkt 1 ZwGrupU. Tym samym, okresu urlopu macierzyńskiego nie zalicza się do okresu urlopu trwającego co najmniej 3 miesiące (nie sumuje się go również z okresem innego urlopu), w czasie którego dopuszczalne jest wypowiedzenie stosunku pracy w ramach zwolnień grupowych (por. wyrok SN z 21.11.2006 r., II PK 52/06, OSNP 2007/23-24/349).