Dotychczas zleceniobiorca zatrudniony na podstawie kilku umów zlecenia był co do zasady obowiązkowo objęty ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Ustawa przyznawała jednak alternatywną możliwość dobrowolnego wyboru przez ubezpieczonego tytułu, od którego odprowadzane będą składki. Zleceniobiorcy wybierali więc zwykle umowę, w której zastrzeżono wynagrodzenie na najniższym poziomie, co oznaczało zarazem najniższą podstawę wymiaru składek. Była to bardzo łatwa metoda zmniejszenia obciążenia składkami ZUS. Od pozostałych umów niezgłoszonych do ubezpieczenia, niezależnie od wysokości otrzymywanego na ich podstawie wynagrodzenia, płatnicy składek (zleceniodawcy) byli obowiązani uiszczać za zleceniobiorców jedynie składki na ubezpieczenie zdrowotne (notabene finansowane ze środków zleceniobiorcy).

Nowe zasady

Wedle nowych zasad, jeśli podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z jednej umowy będzie w danym miesiącu niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego przez Radę Ministrów w odpowiednim rozporządzeniu, powstanie obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne również z innych tytułów (tzw. zasada kumulacji tytułów do ubezpieczenia społecznego) aż do takiej wysokości, gdy podstawa naliczania składek osiągnie co najmniej wysokość wspomnianej płacy minimalnej (kwota 1850 zł brutto w 2016 roku). Przykładowo, jeżeli osoba zatrudniona jest na podstawie czterech umów zlecenia i na podstawie każdej z nich uzyskuje wynagrodzenie w kwocie 650 zł brutto, płatnicy składek będą odprowadzali za nią składki na ubezpieczenie społeczne od trzech umów zlecenia.

Zmianie nie ulegnie natomiast zasada ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Jeśli wynagrodzenie w umowie zlecenie lub umowie o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu, zostało ustalone poprzez wskazanie stawki godzinowej, akordowej albo w formie prowizji, to za podstawę obliczenia składki uznaje się przychód z takiej umowy w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Więcej obowiązków po stronie płatników

W przypadku gdy zleceniobiorca zawarł kilka umów z jednym przedsiębiorcą, przedsiębiorca ten jako płatnik składek będzie musiał odprowadzić składki od tych umów, z których łączne wynagrodzenie jest co najmniej równe wysokości płacy minimalnej. Sytuacja komplikuje się w sytuacji, gdy zleceniobiorca zawarł kilka umów zlecenia nie z jednym, lecz z kilkoma podmiotami. Problematyczne jest wówczas ustalenie, którzy zleceniodawcy i w jakiej kwocie będą zobowiązani do odprowadzania składek (tj. czy ich umowy ze zleceniobiorcą stanowią tytuł ubezpieczeniowy). Konieczne jest wówczas, aby przedsiębiorcy żądali od swoich kontrahentów zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia oświadczeń, w jakiej części składki są opłacane przez innego zleceniodawcę. Co jednak, jeśli w trakcie trwania umowy zlecenia, oświadczający traci jedno ze zleceń, od którego odprowadzane były składki i nie poinformuje o tym płatnika? Mimo że przedsiębiorca ten nie uzyskał wiedzy o zmianie okoliczności, powstanie po jego stronie obowiązek odprowadzania składek albo uiszczane składki będą większe aniżeli przedtem. Jeśli natomiast płatnik nie zadośćuczyni temu obowiązkowi, ZUS będzie mógł przeprowadzić kontrolę i po ustaleniu obowiązku uiszczania składek, zobowiązać płatnika do ich odprowadzenia i zapłaty odsetek za opóźnienie.

Udzielanie informacji przez ZUS

Nowelizacja wprowadziła także pewne ułatwienie związane z dodatkowymi obowiązkami przedsiębiorców w zakresie odprowadzania składek. Od 1 stycznia 2016 r. płatnik będzie mógł zwrócić się z wnioskiem o udzielenie informacji, czy w minionym miesiącu miał on obowiązek uiścić za zleceniobiorcę przedmiotowe składki. ZUS, po przeanalizowaniu raportów przekazanych przez wszystkich płatników, stwierdzi, czy umowa danego płatnika ze zleceniobiorcą jest tytułem do ubezpieczenia. Jeśli odpowiedź będzie twierdząca, ZUS poinformuje płatnika o obowiązku złożenia korekty rozliczeń.