Zakaz ponoszenia ujemnych następstw członkostwa w związku zawodowym

Projekt z dnia 2 sierpnia 2016 roku przewiduje wymienienie w art. 3 ustawy o związkach zawodowych podmiotów korzystających z ochrony na podstawie tego przepisu. Zakazane ma być nierówne traktowanie w zatrudnieniu z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej: osób wykonujących pracę zarobkową, wolontariuszy, stażystów i innych osób, które świadczą osobiście pracę bez wynagrodzenia, osób skierowanych do zakładu pracy w celu odbycia służby zastępczej, funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Służby Celnej i Służby Więziennej, strażaków Państwowej Straży Pożarnej, a także pracowników Najwyższej Izby Kontroli. W  konsekwencji tej zmiany przepis art. 3 ustawy o związkach zawodowych nie będzie miał już charakteru ogólnego.

W myśl projektu stwierdzenie naruszenia zakazu ponoszenia ujemnych następstw członkostwa w związku zawodowym ma być uzależnione od wystąpienia skutku w postaci m.in.:

1. odmowy nawiązania lub rozwiązania stosunku pracy,
2. niekorzystnego ukształtowania wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcia przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,
3. pominięcia przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe.

Równocześnie zastrzeżono, iż pracodawca będzie mógł uchylić się od zarzutu naruszenia przedmiotowego zakazu, jeżeli udowodni, że przy podejmowaniu decyzji kierował się obiektywnymi powodami.

Projekt z dnia 2 sierpnia 2016 roku stanowi, iż dochodzenie roszczeń zarówno przez pracowników, jak i osoby nie będące pracownikami, wobec których naruszono zakaz nierównego traktowania w zatrudnieniu z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej, następować będzie na podstawie przepisów rozdziału II a działu pierwszego Kodeksu pracy, tj. na podstawie przepisów dotyczących równego traktowania w zatrudnieniu. Sądem właściwym do rozpoznawania tych spraw ma być sąd pracy, orzekający na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy.

Wzmocnienie ochrony innych niż pracownicy osób świadczących pracę

W projekcie z dnia 2 sierpnia 2016 roku zaproponowano wzmocnienie ochrony innych niż pracownicy osób świadczących pracę. Przewidziano wprowadzenie zasady, iż postanowienia umów i innych aktów, na podstawie których inne niż pracownicy osoby świadczą pracę, naruszające zasadę równego traktowania w zatrudnieniu są nieważne. Zamiast takich postanowień zastosowanie miałyby mieć odpowiednie przepisy prawa, a w razie braku takich przepisów - postanowienia te należałoby zastąpić odpowiednimi postanowieniami niemającymi charakteru dyskryminacyjnego.

Ocena projektowanych zmian

W projekcie z dnia 2 sierpnia 2016 roku jednoznacznie widać tendencję do rozciągania na osoby świadczące pracę na innej niż stosunek pracy podstawie prawnej przepisów Kodeksu pracy. Z jednej strony pozwoli to takim osobom na dochodzenie swoich praw na takich samych zasadach jak pracownicy. Z drugiej strony wprowadzenie tego rozwiązania skutkować może zacieraniem różnic pomiędzy pracownikami a osobami świadczącymi pracę na innej niż stosunek pracy podstawie, w szczególności na podstawie umów cywilnoprawnych.