Wszyscy praktycy wiedzą jak wielkie znaczenie należy przywiązywać do zasad ustalania wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym. Prawidłowe ustalenie wymiaru czasu pracy wpływa nie tylko na poprawność zaplanowania i rozliczenia czasu pracy w okresie rozliczeniowym, ale również na sposób naliczenia szeregu świadczeń pracowniczych.

Ostatnie zmiany w zasadach ustalania wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym miały miejsce 1 stycznia 2011 r. Wtedy ustawodawca w związku z wprowadzeniem Święta Trzech Króli zmodyfikował zasady, według których na wymiar czasu pracy w okresie rozliczeniowym wpływało święto przypadające w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. W miejsce dotychczasowego rozwiązania, zgodnie z którym obojętne dla wymiaru czasu pracy były święta przypadające w sobotę, wprowadził rozwiązanie, zgodnie z którym to pracodawca określając rozkład czasu pracy wskazywał terminy dni wolnych od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, i dopiero w przypadku wystąpienia święta w takim dniu święto nie wpływało na obniżenie wymiaru czasu pracy w okresie rozliczeniowym.

Wprowadzone wówczas zmiany sprawiły, że sprawy dotychczas stałe we wszystkich zakładach (takie jak maksymalna liczba dni roboczych, minimalna liczba dni wolnych od pracy, czy liczba godzin do przepracowania w okresie rozliczeniowym), przestały mieć charakter jednolity dla wszystkich zakładów, a jako pochodna rozkładu dni wolnych o pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, nabrały charakteru indywidualnego i w poszczególnych podmiotach mogły zostać ukształtowane odmiennie. Taki stan rzeczy powodował powstawanie szeregu konfliktów i sporów, bowiem dla wielu pracowników powstawanie takich różnic było niewytłumaczalne. Praktycy ponadto podnosili, że powstały stan prawny jest niezgodny z treścią art. 147 Kodeksu pracy, w świetle którego w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.

Zamieszanie wywołane zmianami z 1 stycznia 2012 r. spowodowało wystąpienie przez Komisję Krajową NSZZ "Solidarność” ze wnioskiem o zbadanie zgodności z konstytucją takiego rozwiązania przez. W dniu 2 października 2012 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność" dotyczący zasad ustalania wymiaru pracy pracownika w okresie rozliczeniowym i w wydanym orzeczeniu (sygn. K 27/11) podzielił w znacznej mierze argumentację podniesioną przez stronę związkową. W przywołanym orzeczeniu Trybunał uznał, że art. 130 § 21 Kodeksu pracy narusza konstytucyjną zasadę równości, bezpodstawnie różnicując liczbę dni wolnych od pracy przysługujących pracownikom. Trybunał uzasadniając wydane orzeczenie zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 14 kodeksu pracy oraz art. 66 ust. 2 konstytucji wszyscy pracownicy mają prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy. W związku z tym ustawowe ograniczenie liczby dni wolnych od pracy w danym okresie rozliczeniowym powinno w równej mierze dotyczyć wszystkich pracowników i być oparte na racjonalnych i zobiektywizowanych, a także przewidywalnych kryteriach. Zdaniem Trybunału „możliwe jest zróżnicowanie liczby dni wolnych od pracy w danym okresie rozliczeniowym dla różnych grup pracowników, ale wyłącznie wtedy, gdyby można było na podstawie przepisów prawa wyodrębnić grupy pracowników, którym ze względu na cechy osobowe lub charakter pracy mogłaby przysługiwać mniejsza lub większa liczba dni wolnych od pracy niż pozostałym pracownikom”. Za taką okoliczność Trybunał nie uznał natomiast wyłącznie kształtowanego przez pracodawcę rozkładu czasu pracy.

W opinii Trybunału „ustawodawca, powołując się na wielowiekowe tradycje wprowadził lub przywrócił Święto Trzech Króli jako dodatkowy dzień ustawowo wolny od pracy. Jednocześnie jednak zniweczył skutki przywrócenia tego Święta poprzez pozbawienie - z naruszeniem zasady równego traktowania - pewnych grup pracowników przysługujących im dotychczas uprawnień do dodatkowego dnia wolnego od pracy, nawet gdy święto przypadało w dzień wolny od pracy według rozkładu czasu pracy.” W ocenie Trybunału ustawodawca w art. 130 § 21 kodeksu pracy naruszył konstytucyjną zasadę równości, bezpodstawnie różnicując liczbę dni wolnych od pracy przysługujących pracownikom, w oparciu o nieznajdujące racjonalnego uzasadnienia kryterium zróżnicowania.

Po ogłoszeniu wskazanego wyroku w Dzienniku Ustaw pracodawcy ustalając wymiar czasu pracy będą musieli czynić to z uwzględnieniem zasad obowiązujących do 31 grudnia 2010 r.

Zobacz szkolenia:

• Przegląd wydarzeń kadrowych 2012