Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o rentę.

W myśl art. 17 ust. 1 przywołanej ustawy, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, u którego niezdolność do pracy powstała do 30 roku życia, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu.

Okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu, o którym mowa w art. 17, jest w świetle przepisów obowiązujących do 31 grudnia 1998 r. okres opłacania składek na ubezpieczenie społeczne oraz okres zwolnienia z opłacania składek w czasie tego ubezpieczenia (np. z powodu pobierania zasiłku chorobowego lub macierzyńskiego). Okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu jest również okres opłacania składek za osoby pobierające stały lub gwarantowany zasiłek z pomocy społecznej na podstawie przepisów o pomocy społecznej, bądź okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych (zasiłku szkoleniowego lub stypendium), za który zostały opłacone składki lub zasiłek został wypłacony za okres udokumentowanej niezdolności do pracy – zgodnie z przepisami ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Takim okresem jest także okres dobrowolnego ubezpieczenia na podstawie art. 4² ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i funkcjonowaniu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.) lub okres kontynuowania ubezpieczenia np. przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą.

Okres podlegania ubezpieczeniu po 31 grudnia 1998 r. oznacza podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zarówno obowiązkowym, jak i dobrowolnym. Podleganie dobrowolnym ubezpieczeniom jest uzależnione od zgłoszenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem i terminowego opłacania składek w należnej wysokości. Przy ustalaniu tego okresu uwzględnia się także – stosownie do art. 15 ust. 3 – okresy, za które wypłacone zostało wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego.

Data opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne nie jest wystarczającą przesłanką do uznania, iż osoba ubiegająca się o świadczenie w danym roku kalendarzowym (latach kalendarzowych) podlegała ubezpieczeniu społecznemu. Tak więc fakt opłacenia składki na ubezpieczenie społeczne po ustaniu ubezpieczenia albo w czasie korzystania z urlopu wychowawczego z tytułu dokonania dodatkowej wypłaty za poprzedni rok (lata) nie powoduje uznania roku, w którym ta wypłata została dokonana, za rok, w którym istniał obowiązek ubezpieczenia społecznego. Takiego roku nie uwzględnia się przy ustalaniu okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu, o którym mowa w art. 17.

Przy ustalaniu okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu społecznemu nie uwzględnia się roku, w którym osoba zainteresowana pobierała w okresie urlopu wychowawczego zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia kolejnego dziecka. W razie uwzględnienia roku, w którym osoba zainteresowana pozostawała w ubezpieczeniu społecznym, do kwoty podstawy wymiaru składek za ten rok dolicza się również wypłacone w danym roku kwoty wymienione w art. 15 ust. 3.

Na przykład: uwzględnienie okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych, od którego opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne, powoduje konieczność przyjęcia wypłaconych w czasie ubezpieczenia kwot zasiłków dla bezrobotnych za okres udokumentowanej niezdolności do pracy.