Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje na równi pracownikom (mężczyznom) i pracownicom (kobietom) będącym rodzicami lub opiekunami dziecka. Osobny urlop wychowawczy przysługuje na każde dziecko. Przepisy nie przewidują ograniczeń w zakresie łącznego czasu przebywania pracownicy na urlopach wychowawczych, udzielanych na kolejne dzieci. W praktyce zdarzają się przypadki nawet kilkunastoletniego korzystania z urlopów wychowawczych udzielanych na kolejne dzieci.

Urlop wychowawczy nierozerwalnie związany jest z trwaniem stosunku pracy. Wraz z ustaniem zatrudnienia kończy się też urlop wychowawczy, co potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 4 czerwca 2002 roku, sygn. akt I PKN 11/01, w którym uznał, że "data ustania stosunku pracy wyznacza w każdym przypadku termin urlopu wychowawczego udzielonego pracownicy przez pracodawcę”.

W uzasadnieniu do tego wyroku Sąd Najwyższy stwierdził, że z istoty rzeczy udzielenie urlopu poza czasem trwania stosunku pracy jest bezprzedmiotowe. Jeżeli bowiem nie istnieje stosunek pracy, nie ma też obowiązku świadczenia pracy stanowiącego przeszkodę w osobistej opiece nad dzieckiem. Data ustania zatrudnienia wyznacza więc termin końcowy urlopu wychowawczego w każdym przypadku, np. urlop ten kończy się z dniem rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia.

Z urlopu wychowawczego nie może skorzystać pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym. Jeżeli pracownica urodzi dziecko w okresie urlopu bezpłatnego, a pracodawca nie wyrazi zgody na przerwanie tego urlopu, pracownica będzie mogła skorzystać z urlopu macierzyńskiego, a następnie wychowawczego dopiero po zakończeniu urlopu bezpłatnego, jednak nie dłużej niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Ze względu na swój cel, jakim jest niewątpliwie opieka nad dzieckiem, urlop wychowawczy stanowi niejako kontynuację urlopu macierzyńskiego. Między tymi urlopami występują jednak znaczne różnice. Urlop wychowawczy przysługuje na wniosek pracownika, a nie z mocy prawa. Pracownik korzystający z urlopu wychowawczego jest w zasadniczo innej sytuacji niż pracownik w okresie, traktowanego na równi z okresem pracy, urlopu macierzyńskiego. Zasadniczo inne są też świadczenia przysługujące w trakcie tych urlopów. W okresie urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek w wysokości pełnego wynagrodzenia pracownika, natomiast w trakcie urlopu wychowawczego możliwe jest otrzymywanie dodatku do zasiłku rodzinnego w wysokości 400 zł, jeżeli dochód na członka rodziny nie przekracza 674 zł (764 zł, jeżeli członkiem rodziny jest niepełnosprawne dziecko).