Stan faktyczny

Pracodawca prowadzi sklep wielobranżowy i zatrudnia pracowników na stanowiskach pracy kasjer - sprzedawca. Bieżący stan zatrudnienia wskazuje, iż na stanowisku kasjer – sprzedawca były zatrudnione 2 pracownice: jedna aktualnie przebywająca na urlopie bezpłatnym oraz druga – przebywająca na urlopie wychowawczym. Faktycznie więc to pracodawca wykonywał pracę i sprzedawał w sklepie.

W lutym 2014r. z przyczyn rodzinnych (niespodziewana choroba dziecka) pracodawca musiał zatrudnić do sklepu 1 osobę. Ponieważ dotyczyło to pierwotnie 1 tygodnia - pracodawca zlecił wykonywanie pracy na podstawie umowy zlecenia osobie znajomej. Następnie okazało się, iż umowa musi zostać wydłużona o jeszcze jeden tydzień. W konsekwencji osoba ta zatrudniona była na stanowisku bieżącej obsługi klientów przez okres dwóch tygodni na podstawie umowy zlecenia. Strony zdecydowały o tym, że będzie to umowa zlecenie, zleceniobiorca miał dowolność w zakresie godzin pracy.

Stan prawny

Zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 kodeksu pracy).

Zatrudnienie w w/w warunkach jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy i nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy ich zachowaniu (art. 22
§ 11 i § 12 kodeksu pracy).

Przepisy kodeksu cywilnego natomiast stanowią, iż przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (art. 734 § 1 kodeksu cywilnego).

Orzecznictwo SN

Niestety linia orzecznicza jest w tej materii podzielona. Z jednej strony Sąd Najwyższy podkreśla, iż przy istnieniu przeważających cech stosunku pracy mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, bez względu na nazwę umowy. Oceny, czy cechy charakterystyczne dla stosunku pracy mają charakter przeważający należy dokonywać na podstawie wszelkich okoliczności sprawy, np. wyroki z 02 października 2012r. (II UK 58/12), z 25 listopada 2004 r. (I PK 42/04, OSNP 2005 nr 14, poz. 209), z dnia 7 października 2009 r. (III PK 39/09, LEX nr 578140) oraz orzeczenia w nich powołane.

Z drugiej jednak strony Sąd Najwyższy za decydujący element uznaje wolę stron stosunku prawnego. Jest to podejście bardziej cywilistyczne, uzależniające podstawę zatrudnienia od realnej i obopólnej woli stron stosunku prawnego. Jako przykładowe orzeczenia SN warto przytoczyć: wyrok z dnia 23 września 1998 r. (II UKN 229/98) czy też wyrok SN z 24.11.2011 r. (I PK 62/11).

Odpowiedź

W omawianym stanie faktycznym należy zwrócić uwagę na dwie podstawowe kwestie, a mianowicie zatrudnienie osoby na podstawie umowy cywilnej przy rodzajach obowiązków wykonywanych także przez pracowników oraz incydentalność wynikająca z nieplanowanego losowego zdarzenia.

Analizując więc sposób wykonywania pracy zleceniobiorcy odnajdziemy w nim cechy charakterystyczne dla stosunku pracy. Jednakże z okoliczności sprawy wynika, iż strony wybrały zatrudnienie cywilnoprawne (wola stron) oraz pracodawca pozostawił wybór co do godzin pracy w poszczególnym dniu właśnie zleceniobiorcy. W razie sporu na podstawie art. 189 kodeksu postępowania cywilnego zleceniobiorca ma prawo żądać ustalenia przez sąd istnienia stosunku prawnego (umowa o pracę).