Tryb i wymogi formalne określenia systemu czasu pracy Wybór systemu czasu pracy ma ogromne znaczenie dla optymalnego zarządzania przez pracodawcę czasem pracy zatrudnianych pracowników. Jaki jest więc tryb wprowadzenia systemu czasu pracy?

Kodeksowe systemy czasu pracy

Sięgając do kodeksu pracy, w art. 129 i n. odnajdziemy kilka systemów czasu pracy przewidzianych przez ustawodawcę. Począwszy od systemu podstawowego – nadającego normy pozostałym, poprzez równoważne normy czasu, pracę w ruchu ciągłym, skrócony tydzień pracy, pracę weekendową po tzw. zadaniówkę. Każdemu z w/w systemów czasu pracy ustawodawca przypisał konkretne parametry, które należy bezwzględnie stosować. Co do zasady systemów nie można łączyć, kodeks pracy traktuje je bowiem jako całość, jako zamknięte zbiory reguł.

Tryb wprowadzenia oraz wymogi formalne

Przepisy prawa pracy uzależniają tryb wprowadzenia systemu czasu pracy z jednej strony od wielkości zakładu pracy, z drugiej zaś od funkcjonowania zakładowych organizacji związkowych.

Zgodnie z art. 150 § 1 kodeksu pracy, systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w:

• w układzie zbiorowym pracy lub
• w regulaminie pracy albo
• w obwieszczeniu, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.

Zarówno w układzie zbiorowym pracy, jak i w regulaminie pracy czy też obwieszczeniu można wskazać kilka systemów czasu pracy. Trzeba jednak podkreślić dwie niezwykle istotne kwestie. Po pierwsze, należy w sposób jednoznaczny przypisać systemy czasy pracy do grup pracowniczych w zakładzie. Po drugie natomiast, nie umieszczać w prawie wewnątrzzakładowym wszystkich systemów czasu pracy wynikających z kodeksu pracy, tak „na wszelki wypadek”.

Regulamin pracy

Pracodawca, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników, ma obowiązek opracowania i wprowadzenia w życie regulaminu pracy. Zgodnie z art. 1041 § 1 pkt 2 kodeksu pracy taki regulamin powinien określać w szczególności systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy. Ustalenie treści regulaminu pracy odbywa się w dwojaki sposób:

• samodzielnie przez pracodawcę lub
• w uzgodnieniu z organizacjami związkowymi.

U pracodawcy, u którego działają organizacje związkowe, zasadą jest współdziałanie z nimi. Strony wyznaczają termin, do którego regulamin ma być umówiony. W przypadku funkcjonowania dwóch lub więcej organizacji związkowych, ma zastosowanie art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych obligujący je do wypracowania wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od przedstawienia propozycji regulaminu pracy.

Jednostronne działanie pracodawcy może wynikać z trzech okoliczności:

• brak organizacji związkowych działających w zakładzie,
• nieuzgodnienie treści regulaminu pracy z zakładową organizacją związkową w ustalonym przez strony terminie,
• nieprzedstawienie przez działające w zakładzie organizacje związkowe wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni.

Regulamin pracy wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy.

Obwieszczenie

Jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, wprowadzenie systemów czasu pracy następuje po opracowaniu i wejściu w życie postanowień tzw. obwieszczenia. Powinno ono zawierać informacje dotyczące: systemów czasu pracy, rozkładów czasu pracy oraz długości okresu rozliczeniowego.

Obwieszczenie, podobnie jak i regulamin pracy, wchodzi w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (np. wywieszenie na tablicy ogłoszeń, doręczenie każdemu pracownikowi). Pracodawca jest zobowiązany zapoznać nowego pracownika z treścią obwieszczenia przed rozpoczęciem przez niego pracy.

Sytuacje szczególne

W przypadku dwóch systemów czasu pracy procedura ich wprowadzenia jest nieco odmienna. Inicjatorem jest pracownik, który wnioskuje na piśmie do pracodawcy o ich zastosowanie. Taki tryb dotyczy systemu skróconego tygodnia pracy oraz tzw. systemu weekendowego czasu pracy.

Zgodnie z art. 143 kodeksu pracy, na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca. W przypadku tzw. pracy weekendowej na pisemny wniosek pracownika może być do niego stosowany system czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta.

Jak wynika z art. 150 § 3 kodeksu pracy zastosowanie do pracownika przywołanych systemów czasu pracy następuje na podstawie umowy o pracę. Należy także zwrócić uwagę na zadaniowy system czasu pracy. Z art. 140 kodeksu pracy wynika, iż pracodawca, po porozumieniu z pracownikiem, ustala czas niezbędny do wykonania powierzonych zadań, uwzględniając wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129. Elementem finalizującym proces wdrożenia tego systemu czasu pracy jest porozumienie z pracownikiem.