Okoliczności sprawy

Z uwagi na brak uszczerbku na zdrowiu, decyzją z dnia 20 marca 2014 roku ZUS odmówił uwzględnienia wniosku E.N. o przyznanie jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2015 roku Sąd Rejonowy w G. zmienił rzeczoną decyzję i przyznał wnioskodawcy prawo do jednorazowego odszkodowania. Przy czym Sąd uwzględnił żądanie ubezpieczonego jedynie w części. Wyrok nie zawierał rozstrzygnięcia o oddaleniu odwołania w pozostałym zakresie. Od przedmiotowego wyroku apelację wniósł ubezpieczony, zaskarżając go w także w części, co do której Sąd nie wydał rozstrzygnięcia w sentencji wyroku.

Wątpliwości Sądu Okręgowego

Rozpoznając środek odwoławczy Sąd Okręgowy dopatrzył się poważnych wątpliwości prawnych i rozbieżności poglądów w orzecznictwie. Część judykatury stoi bowiem na stanowisku, iż zaskarżenie nieistniejącego rozstrzygnięcia jest niedopuszczalne i nie można oprzeć apelacji na zarzucie, że sąd nie orzekł o całości żądania. Można spotkać się także z poglądem, w myśl którego z uwagi na okoliczność, iż sentencja wyroku sądu pierwszej instancji zawiera rozstrzygnięcie o prawie do świadczenia rentowego, jego rodzaju i czasokresu przysługiwania, nie można mówić o nieistnieniu orzeczenia i braku substratu zaskarżenia. Możliwym jest zatem podważenie w drodze apelacji wyroku również w części, co do której sąd nie orzekł w sentencji wyroku.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na okoliczność, iż wzorzec orzeczniczy w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych różni się od modelu ogólnego. Sąd pełni bowiem zarówno funkcję rozpoznawczą, jak i kontrolną.

W ocenie Sądu Najwyższego z analizy językowej art. 477¹⁴ § 1, 2 k.p.c. wynika, iż w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd nie orzeka o zgłoszonym żądaniu, lecz o odwołaniu. Oddala je, jeśli jest ono bezpodstawne, albo uwzględnia i zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub części oraz orzeka o istocie sprawy. Wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego zarówno uruchamia postepowanie sądowe, jak i oznacza, że decyzja organu rentowego do czasu zakończenia postepowania nie uprawomocni się. Odwołanie zmierza bowiem do zmiany decyzji organu rentowego i skłonienia go do wypłaty określonego świadczenia.

W ocenie Sądu Najwyższego, z uwagi na okoliczność, iż ubezpieczony nie ma obowiązku zakreślenia żądań pozwu, które mają stać się przedmiotem oceny sądu, a jedynie wyznacza sferę kontrolną przez odwołanie się od decyzji, nie można zaakceptować stanowiska mówiącego o konieczności oddalenia odwołania w nieuwzględnionej części. Jest to związane z występującą w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych relacją "decyzja - wyrok". Częściowe oddalenie odwołania potwierdza tylko efekt osiągnięty przez zakresową zmianę decyzji i orzeczenie co do istoty sprawy. Sądy nie powinny jednak rezygnować z umieszczania w sentencji orzeczenia informacji o "oddalaniu odwołania w pozostałym zakresie". Posiada on znaczenie porządkujące i informujące.

Ocena stanowiska Sądu Najwyższego

Omawiana uchwała ma istotne znaczenie praktyczne. Otwiera ona możliwość wniesienia apelacji również w zakresie, w jakim sąd nie orzekł w wyroku. Tym samym nastąpi odformalizowanie postepowania i ułatwienie ubezpieczonym, w szczególności niekorzystającym z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, dochodzenia swoich praw.