Stan po użyciu alkoholu a stan nietrzeźwości

Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 487 z późn. zm.), zwana dalej ustawą o wychowaniu w trzeźwości, rozróżnia stan po użyciu alkoholu oraz stan nietrzeźwości. Podstawę podziału stanowi stopień stężenia alkoholu w organizmie. Z art. 46 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości wynika, iż stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo do obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm³. Natomiast zgodnie z art. 46 ust.3 ustawy o wychowaniu w trzeźwości stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm³. W taki sam sposób stan nietrzeźwości został zdefiniowany w art. 115 § 16 k.k. 

Sprawdzenie stanu trzeźwości pracownika

Badanie trzeźwości pracownika może odbyć się zarówno z inicjatywny pracodawcy, jak i pracownika. Jeżeli z inicjatywą badania wystąpił pracodawca, pracownik nie musi wyrazić na nie zgody. Żaden przepis prawa nie nakłada bowiem na pracownika obowiązku poddania się takiemu badaniu. Jednakże odmowa pracownika może być postrzegana negatywnie. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 kwietnia 1998 roku, „trzeźwy pracownik z reguły nie ma interesu w tym, by odmówić poddania się badaniu stanu trzeźwości” (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 1998 roku, I PKN 27/98).

Równocześnie należy zauważyć, iż jeśli z inicjatywą przeprowadzenia badania na zawartość alkoholu w organizmie występuje pracownik, odmowa pracodawcy uczynienia zadość temu żądaniu może podważyć zasadność zarzutów stawianych pracownikowi.

W myśl § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 11 grudnia 2015 roku w sprawie badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 2153), zwanego dalej rozporządzeniem, badania na zawartość alkoholu w organizmie obejmują badanie wydychanego powietrza (badanie alkomatem) lub badanie krwi.

Na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej, a także na żądanie pracownika badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego, tj. policja lub straż miejska. Natomiast zabieg pobrania krwi zawsze musi zostać dokonany przez fachowego pracownika służby zdrowia (art. 17 ust. 2 ustawy o wychowaniu w trzeźwości).

Z przebiegu badania powinien zostać sporządzony szczegółowy protokół, który określa m.in. sposób przeprowadzenia badania oraz zawartość alkoholu w organizmie. Treść protokołu szczegółowo określa rozporządzenie.

Konsekwencje dla pracownika

Jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, iż pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy, kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia pracownika do pracy. Pracownik powinien zostać poinformowany o podstawach decyzji przełożonych (art. 17 ust. 1 ustawy o wychowaniu w trzeźwości). Za czas, w który pracownik wskutek niedopuszczenia do pracy nie świadczył pracy, nie należy mu się wynagrodzenie.

Stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości stanowi podstawę do pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności dyscyplinarnej (art. 108 § 2 k.p.). Jego zachowanie uchybia bowiem obowiązkowi sumiennego i starannego świadczenia pracy (art. 100 § 1 k.p.).

Powszechnie przyjmuje się, iż świadczenie pracy pod wpływem alkoholu stanowi podstawę do rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy w trybie dyscyplinarnym (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Świadczenie przez pracownika pracy w stanie nietrzeźwości jest bowiem bezprawne i zawinione, a więc powinno być kwalifikowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2015 roku, I PK 247/14).