Ustalenia Sądów I i II instancji

Powód zatrudniony był u pozwanego w okresie od dnia 19 czerwca 2010 r. do dnia 12 stycznia 2013 r. na stanowisku kierowcy w transporcie krajowym i zagranicznym. Zgodnie z umową o pracę wynagrodzenie zasadnicze powoda stanowiła kwota 1.000 zł brutto oraz maksymalnie kwota 1.140 zł brutto tytułem pracy w godzinach nadliczbowych, godzinach nocnych, dyżuru oraz premii uznaniowej. Ustalono ponadto, iż za dobę podróży na terenie kraju pracownikowi należała się dieta według przepisów określonych przez właściwego ministra, a za dobę podróży służbowej poza granicami kraju przysługiwała dieta w kwocie 100 zł (niezależnie od kraju docelowego). Jako miejsce pracy w umowie o pracę wskazano siedzibę pozwanego.

W czasie trasy powód nocował w kabinie przydzielonego mu samochodu. Był on wyposażony w dwa miejsca do leżenia, przenośną lodówkę, firanki i ogrzewanie postojowe. Z tego tytułu powód otrzymywał ryczałt za noclegi w pojeździe w kwocie 23.400 zł.

Wyrokiem z dnia 30 października 2014 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 23.400 zł tytułem ryczałtów za noclegi wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 maja 2013 r., oddalił powództwo w pozostałym zakresie i zniósł koszty procesu między stronami.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 19 czerwca 2015 r. oddalił apelację pozwanego. Rzeczony wyrok zaskarżył pełnomocnik pozwanego.

Stanowisko Sądu Najwyższego

Na wstępie swoich rozważań Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r., sygn. akt K 11/15. W orzeczeniu tym stwierdzono, iż art. 21a ustawy w zw. z art. 77⁵ § 2, 3 i 5 k.p. w zw. z § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 r. poz. 167) w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym, jest niezgodny z art. 2 Konstytucji RP. Ponadto TK uznał za niezgodny z art. 2 Konstytucji art. 21a ustawy w zw. z art. 77⁵ § 2, 3 i 5 k.p. w zw. z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. z 2002 r., nr 236, poz. 1991 z późn. zm.), zwanego dalej rozporządzeniem, w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących przewozy w transporcie międzynarodowym.

Od dnia 29 grudnia 2016 r., tj. daty ogłoszenia rzeczonego wyroku w Dzienniku Ustaw, art. 21a ustawy w zw. z art. 77⁵ § 2, 3 i 5 k.p. w zw. z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia nie może być stosowany. Domniemanie zgodności z Konstytucją RP rzeczony przepis stracił w dniu 24 listopada 2016 r., tj. w dniu ogłoszenia wyroku.

Sąd Najwyższy zauważył, iż mimo wyeliminowania z systemu prawnego art. 21a ustawy nie powstała luka w przepisach. Podstawowe metody wykładni prawa pozwalają bowiem na rozstrzygnięcie spornego zagadnienia. Przepis art. 2 ust. 7 ustawy formułuje definicję podróży służbowej. Immanentną ich cechą są wydatki po stronie pracownika, które ostatecznie powinien zrekompensować pracodawca. Stworzenie odrębnej definicji podróży służbowej modyfikuje jedynie kodeksowy zakres jej znaczenia i nie tworzy wyjątku od zasady, w świetle którego wydatki z tytułu podróży służbowej kierowcy nie byłyby zwracane. Wręcz przeciwnie. Odrębna definicja oznacza objęcie nią określonej grupy osób wykonujących pracę, które dotychczas nie były nią objęte. W związku z tym z uwagi na brak w ustawie regulacji określającej zasady rozliczenia kosztów podróży poniesionych przez kierowcę, ich rekompensata powinna nastąpić zgodnie z art. 77⁵ § 1 k.p., czyli za pomocą powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy, pod warunkiem iż pracodawca nie uregulował zasad zwrotu należności z tytułu podroży służbowej w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania lub umowie o pracę.

W okresie objętym sporem, tj. od 1 lipca 2010 r. do 31 stycznia 2012 r., u pozwanego nie było szczegółowej regulacji ryczałtów za noclegi. W związku z tym na podstawie art. 77⁵ § 5 k.p. pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej na podstawie przepisów określających wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

W ocenie Sądu Najwyższego, podstawowym kosztem związanym z podróżą służbową, jest koszt noclegu. Przepis § 9 ust. 1 rozporządzenia opiera się na założeniu, iż zwrot kosztów powinien nastąpić w wysokości stwierdzonej rachunkiem w wysokości limitu określonego w załączniku do rozporządzenia. Brak rachunku za nocleg oznacza, że pracownikowi przysługuje ryczałt za nocleg w wysokości 25% limitu. Jego celem jest pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania podczas wykonywania zadań służbowych poza stałym miejscem wykonywania pracy.

Radca Prawny

Dominika Zarzycka-Dudek

dzarzycka.dudek@pckp.pl

 

Masz pytanie? Napisz do naszego Eksperta

ekspert@pckp.pl