Przesłanki rezygnacji z urlopu macierzyńskiego oraz rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego

Przesłanki rezygnacji pracownicy z urlopu macierzyńskiego określa art. 180 § 4 k.p. Wynika z niego, iż pracownica może zrezygnować z korzystania z urlopu macierzyńskiego, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące przesłanki:

1. matka wykorzystała po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego;
2. z niewykorzystanej części urlopu macierzyńskiego skorzysta pracownik-ojciec wychowujący dziecko albo ubezpieczony – ojciec dziecka, który w celu osobistego sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Podobne uprawnienie zostało przyznane kobiecie, która nie jest pracownicą, ale jest ubezpieczona. Może ona zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego po wykorzystaniu przez nią zasiłku za okres co najmniej 14 tygodni po porodzie. W takim przypadku pracownikowi – ojcu wychowującemu dziecko przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną - matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 5 k.p.).

Należy zauważyć, iż w obu przypadkach prawo rezygnacji uzależnione jest od wykorzystania przez matkę po porodzie 14 tygodni urlopu macierzyńskiego lub 14 tygodni zasiłku macierzyńskiego. Okres ten nie obejmuje czasu przed porodem.

Przesłanki rezygnacji matki legitymującej się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji z urlopu macierzyńskiego oraz rezygnacji z zasiłku macierzyńskiego

W myśl art. 180 § 6 k.p. pracownica legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego, ma prawo zrezygnować z pozostałej części tego urlopu, jeżeli:

1. pozostałą część urlopu macierzyńskiego wykorzysta pracownik - ojciec wychowujący dziecko albo pracownik - inny członek najbliższej rodziny;
2. przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał do końca urlopu macierzyńskiego, osobistą opiekę nad dzieckiem będzie sprawował ubezpieczony - ojciec dziecka albo ubezpieczony - inny członek najbliższej rodziny, który w celu sprawowania tej opieki przerwał działalność zarobkową.

Kobieta legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji niebędąca pracownicą, ale będącą ubezpieczoną może zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego, po wykorzystaniu tego zasiłku za okres co najmniej 8 tygodni po porodzie. Natomiast pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi - innemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo do części urlopu macierzyńskiego przypadającej po dniu rezygnacji przez ubezpieczoną - matkę dziecka z pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 180 § 7 k.p.).

W stosunku do matek legitymujących się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji ustawodawca złagodził przesłanki rezygnacji z urlopu macierzyńskiego oraz zasiłku macierzyńskiego. Kobieta musi bowiem wykorzystać po porodzie co najmniej 8 tygodni urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego. Okres ten podyktowany jest względami medycznymi. Przyjmuje się bowiem, iż przez okres 8 tygodni po porodzie organizm kobiet regeneruje się po ciąży i połogu.

W przypadku gdy z urlopu macierzyńskiego lub zasiłku macierzyńskiego rezygnuje kobieta, wobec której wydano orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, z początkiem tego roku rozszerzeniu uległ katalog osób które mogą przejąć uprawnienia matki. Uprawnienie do przejęcia urlopu macierzyńskiego przysługuje zarówno ojcu dziecka jak i innym członkom najbliższej rodziny. Ustawodawca nie zdefiniował pojęcia „inny członek najbliższej rodziny”. W doktrynie przyjmuje się, iż o zaliczeniu do kręgu najbliższych członków rodziny decydować powinien faktyczny układ stosunków rodzinnych, a nie formalna kolejność pokrewieństwa.

Wnioski pracowników

Pracownica rezygnująca z urlopu macierzyńskiego obowiązana jest złożyć pracodawcy pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z korzystania z części urlopu macierzyńskiego w terminie nie krótszym niż 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Obowiązek ten dotyczy również pracownicy, wobec której wydano orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji (art. 180 § 8 k.p.).

Pracodawca udziela, odpowiednio, pracownikowi - ojcu wychowującemu dziecko albo pracownikowi - innemu członkowi najbliższej rodziny, na jego pisemny wniosek części urlopu macierzyńskiego, z której zrezygnowała matka dziecka będąca pracownicą lub ubezpieczoną. Wniosek składany jest w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z części urlopu (art. 180 § 8 k.p.).

Pracodawca obowiązany jest uwzględnić wniosek zarówno matki, jak i pracownika - ojca wychowującego dziecko albo pracownika - innego członka najbliższej rodziny (art. 180 § 8 in fine k.p. oraz art. 180 § 9 in fine k.p.).

Treść wniosków oraz załączniki określa rozporządzenie Ministra Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 roku w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. z 2015 roku, póź. 2243).

Należy zauważyć, iż możliwość rezygnacji przez pracownicę z urlopu macierzyńskiego  uzależniona jest od działania osoby przejmującej urlop. Jeśli pracownik - ojciec wychowujący dziecko lub inny członek najbliższej rodziny nie wystąpi do swojego pracodawcy z wnioskiem o udzielenie mu pozostałej części urlopu macierzyńskiego bądź ubezpieczony – ojciec dziecka lub członek najbliższej rodziny nie przerwie działalności zarobkowej w celu sprawowania opieki nad dzieckiem, to pracownica urlopu tego przerwać nie może.