Organizacja posiadająca uprawnienia zakładowej organizacji związkowej

Przepis art. 25¹ § 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (t.j. Dz. U. z 2015 roku, poz. 1881 z póź. zm.), zwanej dalej ustawą o związkach zawodowych, określa przesłanki uznania związku za zakładową organizację związkową. Wynika z niego, iż uprawienia zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej 10 członków będących pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji albo funkcjonariuszami Policji, Straży Granicznej, Służby Więziennej lub strażakami Państwowej Straży Pożarnej pełniącymi służbę w jednostce objętej działaniem tej organizacji.

Organizacji zrzeszającej mniej niż 10 członków będących pracownikami, wykonawcami lub funkcjonariuszami, o których mowa w art. 25¹ § 1 ustawy o związkach zawodowych, nie przysługują uprawnienia zakładowej organizacji związkowej. Także w przypadku gdy związek skupia więcej niż 10 członków, ale nieposiadających statusu określonego w art. 25¹ § 1 ustawy o związkach zawodowych, jest on pozbawiony uprawnień zakładowej organizacji związkowej.

Obowiązek informacyjny

Na mocy art. 25¹ ust. 2 ustawy o związkach zawodowych zakładowa organizacja związkowa zobowiązana została do przedstawiania co kwartał, według stanu na ostatni jego dzień, informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym liczbie pracowników, wykonawców i funkcjonariuszy.

W doktrynie i judykaturze podkreśla się, iż informacja o łącznej liczbie członków organizacji stanowi oświadczenie wiedzy a nie oświadczenie woli i nie stosują się do niego przepisy o czynnościach prawnych. Powinna ona obejmować wyłącznie dane liczbowe i nie musi zawierać imiennej listy członków organizacji.

Informacja o łącznej liczbie członków organizacji winna zostać przekazana pracodawcy lub dowódcy jednostki najpóźniej do 10 dnia miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczy informacja. Uchybieniem terminowi będzie zarówno przekazanie informacji przed pierwszym dniem kolejnego kwartału, jak i po dziesiątym dniu kolejnego kwartału.

Nieprzedstawienie przez zakładową organizację związkową informacji, o której mowa w art. 25¹ ust. 2 ustawy o związkach zawodowych powoduje, że nie są wadliwe czynności podjęte przez pracodawcę bez wymaganego współdziałania z tą organizacją, aż do dnia przedstawienia tej informacji (zob. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2012 roku, III PZP 7/12, LexisNexis nr 4432605, OSNP 2013, nr 9-10, poz. 101).

Możliwość weryfikacji informacji przedstawionej przez zakładową organizację związkową

Przepisy ustawy o związkach zawodowych nie przyznają pracodawcy bezpośrednio uprawnienia do weryfikowania statusu zakładowej organizacji związkowej. Uprawnienie to należy wywodzić przede wszystkim z przepisów procedury cywilnej i tylko pośrednio z ustawy o związkach zawodowych. Pracodawca może również podając nieformalne działania zmierzające do ustalenia statusu zakładowej organizacji związkowej.

Pracodawca zawsze, niezależnie od przepisów prawa, może wystąpić do związku z prośbą o udzielenie informacji o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym liczbie pracowników, wykonawców i funkcjonariuszy. Jednakże z uwagi na okoliczność, iż przedmiotowa prośba nie ma umocowania w przepisach, organizacja związkowa nie obowiązku uczynienia jej zadość. Decyzja w tym przedmiocie zależy od dobrej woli organizacji.

W doktrynie i judykaturze wskazuje się, iż najskuteczniejszym sposobem weryfikacji statusu zakładowej organizacji związkowej jest wytoczenie przez pracodawcę na podstawie art. 189 k.p.c. powództwa o ustalenie nieistnienia uprawnień konkretnej zakładowej organizacji związkowej. Przesłanką wytoczenia powództwa jest posiadanie przez powoda interesu prawnego. W przypadku pracodawcy interes prawny w ustaleniu liczby członków organizacji wyraża się w dążeniu do uznania, czy związek ten posiada status zakładowej organizacji związkowej.

Należy zauważyć również, iż w przypadku gdy związek nie przedkłada kwartalnej informacji o liczbie członków, pracodawca lub dowódca jednostki może podjąć działania niezbędne do wszczęcia przed sądem rejestrowym postępowania o stwierdzenie prowadzenia przez związek zawodowy działalności sprzecznej z ustawą (art. 36 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych).