Jednym z podstawowych zarzutów, jakie stawia się w odniesieniu do realiów naszego rynku pracy, jest zarzut nadużywania umów cywilnoprawnych i wypierania w ten sposób umów o pracę. Dotychczasowe instrumenty prawne, jakie miały przeciwdziałać temu zjawisku (możliwość sądowego przekształcenia stosunku cywilnoprawnego w stosunek pracy, odpowiedzialność wykroczeniowa osoby zawierającej taką umowę w imieniu pracodawcy), są dość powszechnie uznawane za nieskuteczne. Ten stan rzeczy może już w niedługim czasie ulec zasadniczej zmianie z powodu planowanej nowelizacji ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.

Do sejmu wpłynął bowiem projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw, który wyposaża organy Państwowej Inspekcji Pracy w zupełnie nowy środek prawny. Po zmianach inspektor pracy ma być w zamyśle twórców projektu uprawniony do nakazania podmiotowi kontrolowanemu „zastąpienia umowy cywilnoprawnej umową o pracę w przypadku, gdy wykonywana praca odpowiada warunkom w art. 22 § 1 Kodeksu pracy. W świetle art. 22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W dotychczasowym stanie prawnym zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna zostać zawarta umowa o pracę, również zobowiązywało inspektora pracy do podjęcia działań określonych ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy. Były to jednak z zasady działania o charakterze niewładczym, polegające na skierowaniu do podmiotu kontrolowanego wyłącznie wystąpienia (z którym nie łączy się obowiązek zastosowania wniosku w praktyce przez podmiot kontrolowany). Inspektor pracy mógł oprócz skierowania wystąpienia wystąpić (w pewnych sytuacjach) z powództwem do sądu o ustalenia istnienia stosunku pracy, który w tym trybie dokonywał wiążącej wszystkich kwalifikacji stosunku prawnego. Z uwagi jednak na czasochłonność procedury sądowej oraz jej niepewne rozstrzygnięcie inspekcja z możliwości występowania z powództwem o ustalenie istnienia stosunku pracy występowała niezbyt często.

Nowa jakość, którą wprowadziłaby nowelizacja ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy, polegałaby na umożliwieniu inspekcji wydania władczego rozstrzygnięcia (nakazu) w przedmiocie charakteru prawnego łączącego strony stosunku cywilnoprawnego. Decyzja ta wiązałaby się dla podmiotu kontrolowanego z obowiązkiem jej wykonania, a w przypadku braku dobrowolnej realizacji z możliwością przymuszenia do jej wykonania w trybie określonym przez ustawę o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Podmiotowi kontrolowanemu niezadowolonemu z takiego rozstrzygnięcia inspektora pracy przysługiwałoby odwołanie do organu wyższej instancji, a w dalszym toku postępowania skarga do sądu administracyjnego. Bezspornie jednak przekształcanie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę nakazami inspektorów pracy byłoby w proponowanym kształcie szybsze i skuteczniejsze niż ma to miejsce w przypadku władczego przekwalifikowywania umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę przez sąd powszechny.

Zobacz szkolenia:

• Rewolucyjne zmiany od 9 maja 2012 r. dotyczące świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa oraz ubezpieczenia społeczne i zdrowotne