Doba pracownicza i… dzień wolny

Szukając odpowiedzi na pytanie czym są wyżej wymienione pojęcia, w kodeksie pracy odnajdziemy jedynie definicję tego pierwszego. W świetle znanego doskonale art. 128 § 3 pkt 1 kodeksu pracy przez dobę należy rozumieć 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

W związku z brakiem unormowań prawnych w zakresie pojęcia „dzień wolny”, pojawiły się różne koncepcje związane z tym określeniem. Należy wśród nich wskazać następujące: to dzień kalendarzowy, oderwany od doby pracowniczej; to okres 24 godzin od momentu zakończenia pracy przez pracownika; to okres 24 godzin od momentu zakończenia 11h dobowego odpoczynku pracownika; to okres 24 godzin od momentu zakończenia doby pracowniczej.

Zdaniem PIP i MPiPS

PIP oraz MPiPS jednomyślnie wypowiedziały się na temat określenia „dzień wolny”. Opierając się na kodeksowej definicji doby pracowniczej urzędy wywnioskowały, iż dzień wolny jest ściśle powiązany właśnie z tym parametrem. Zarówno doba pracownicza, jak i dzień wolny to 24-godzinne okresy czasu, jednakże nie mogą się one na siebie nakładać.

Mając powyższe na uwadze oraz uwzględniając racjonalność ustawodawcy PIP i MPiPS uznały, iż dniem wolnym są kolejne 24 godziny przypadające bezpośrednio po zakończeniu doby pracowniczej. Dzień wolny nie może przypadać w trakcie doby pracowniczej i odwrotnie.

W świetle wyroku SN z 08 marca 2013 r. (II PK 204/12, LEX nr 1299170)

Sąd Najwyższy stwierdził w nim, iż „przepis art. 147 k.p. ma swój zakres (przedmiot) regulacji i w związku z art. 130 oraz art. 129 k.p. gwarantuje pracownikowi określoną ilość dni wolnych od pracy. Nie stanowi jednak podstawy dla ustalenia normy prawnej, że praca w dniu wolnym powoduje obniżenie norm czasu pracy z art. 129 k.p.”

Z uzasadnienia II PK 204/12…

Pracodawca może błędnie ustalić w haromonogramie dni wolne, jednak z tego faktu nie od razu wynika praca w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące normy czasu pracy (art. 151 § 1 k.p.). Ta zasada odnosi się również do sytuacji z art. 151³ k.p.

Sama praca w dniu wolnym oznaczonym tak w harmonogramie nie wystarcza, gdyż w przepisie art. 151³ k.p. chodzi o pracę w dniu wolnym wynikającym z rozkładu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Chodzi więc o faktyczną rekompensatę w postaci dnia wolnego za brak dnia wolnego wynikającego z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, a nie za to, że pracodawca ujmował w harmonogramie dzień wolny wcześniej niż powinien, czyli od razu po zakończeniu zmiany pracowniczej zamiast po zakończeniu doby pracowniczej.

Według orzeczenia SN z 10 kwietnia 2013 r.

Podobne stanowisko przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 10 kwietnia 2013 r. (sygn. II PK 282/12). W uzasadnieniu orzeczenia czytamy, iż „z ustawy (…) nie wynika zakaz, aby dzień wolny obejmował część poprzedniej doby pracowniczej (przy uwzględnieniu odpoczynku dobowego). Ze względów praktycznych częściowe pokrywanie się doby pracowniczej i dnia wolnego nie powinno być bezwzględnie wykluczone, gdyż umożliwia prawidłowe ułożenie harmonogramu czasu pracy (…)”.