Każdemu pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Wymiar urlopu jest uzależniony od stażu pracy pracownika oraz od jego etatu. W ramach puli urlopowej każdy pracownik ma prawo do urlopu na żądanie, którego wymiar nie jest uzależniony od stażu pracy lub wymiaru zatrudnienia. Jakie są zasady udzielania tego specyficznego urlopu?

Urlop na żądanie według kodeksu pracy

Z brzmienia art. 167² kodeksu pracy wyraźnie wynika, iż pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Niezależnie od liczby pracodawców, z którymi pracownik pozostaje w danym roku w kolejnych stosunkach pracy, łączny wymiar urlopu na żądanie nie może przekroczyć w roku kalendarzowym 4 dni (art. 167³ kodeksu pracy).

Najpierw zgłoszenie czy…. urlop?

W kodeksie pracy brak jest jednoznacznego wskazania ostatecznego momentu, do którego pracownik może zgłosić żądanie udzielenia urlopu. Z treści omawianego przepisu wynika jedynie, iż musi to nastąpić najpóźniej w dniu rozpoczęcia tego urlopu. Pojawiło się w związku z tym kilka interpretacji. Zgodnie z prezentowanymi poglądami, pracownik może uczynić to: do końca dnia kalendarzowego albo do końca doby pracowniczej; do końca dniówki roboczej; najpóźniej w tych godzinach, w których pracodawca może przyjąć wniosek o udzielenie urlopu oraz udzielić tego urlopu; najpóźniej w dniu kalendarzowym, w którym urlop ma się rozpocząć, ale przed godziną, w której pracownik powinien rozpocząć pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Zdaniem Sądu Najwyższego…

Przedmiotową kwestią zajął się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.11.2006r. (I PK 128/06, OSNP 2007/23-24/346, M.Prawn. 2006/23/1239). Zdaniem sądu wniosek o udzielenie urlopu "na żądanie" (art. 1672 k.p.) powinien być zgłoszony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, jednak do chwili przewidywanego rozpoczęcia pracy przez pracownika według obowiązującego go rozkładu czasu pracy. Od tejże reguły Sąd przewidział jednak wyjątek, który mógłby wynikać z prawa wewnątrzzakładowego. Otóż regulamin pracy albo przyjęta u pracodawcy praktyka zakładowa (zwyczaj), według Sądu, mogą przewidywać późniejsze zgłoszenie wniosku o udzielenie urlopu "na żądanie".

Z uzasadnienia I PK 128/06…

Sąd uznał, że należy ustalić relację pojęć "dzień urlopu" (dzień rozpoczęcia urlopu) i "doba pracownicza", a ponadto określić ostateczny moment dnia (doby), w którym wniosek o udzieleniu urlopu może być złożony. W uzasadnieniu odesłał do definicji doby pracowniczej mającej znaczenie dla rozliczenia pracy rozumianej jako czasu pracy oraz czasu urlopu. W jego ocenie związek między czasem pracy a urlopem pomniejszającym de facto wymiar czasu pracy pozwala na zrelatywizowanie pojęcia dnia urlopowego do konkretnego rozkładu czasu pracy pracownika.

Przywiązując dużą wagę także do wykładni celowościowej przepisu art. 1672 kodeksu pracy Sąd stwierdził, iż "najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu" należy rozumieć raczej jako synonim chwili, w której pracownik powinien przystąpić do wykonywania w danym dniu pracy, a nie jako synonim końca doby kalendarzowej.

Praktycznie…

W związku z faktem, iż co do zasady orzeczenia SN nie mają charakteru źródła prawa oraz wiążą w konkretnej sprawie, warto kwestię zasad i trybu udzielania urlopu na żądanie uregulować w prawie wewnątrzzakładowym. Wydaje się, iż celowym byłoby wskazanie ostatecznego momentu, do którego pracownik ma prawo zgłosić żądanie tego urlopu. Zapis taki wyklaruje wątpliwości interpretacyjne art. 1672 kodeksu pracy. Niewątpliwe warto także opisać komu takie żądanie urlopu ma być zgłoszone. Mając na uwadze konieczność „udzielenia” takiego urlopu, osoba wyznaczona do takiej czynności powinna być formalnie upoważniona przez pracodawcę oraz faktycznie znana pracownikowi.