Jako całkowicie niezdolną do pracy traktuje się osobę, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Niezdolną do samodzielnej egzystencji jest natomiast osoba, u której występuje naruszenie sprawności organizmu, powodujące konieczność pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych oraz jej stałej lub długotrwałej opieki.

Dodatek nie przysługuje osobie przebywającej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, chyba że przebywa poza tą placówką przez okres dłuższy niż 2 tygodnie w miesiącu.

Warto pamiętać, że w celu ustalenia prawa do dodatku pielęgnacyjnego zainteresowany zobowiązany jest do złożenia odpowiedniego wniosku. Dołącza się do niego orzeczenia lekarza orzecznika ZUS, w którym stwierdzono całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji. Wniosku o dodatek oraz orzeczenia o niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji nie muszą składać osoby, które ukończyły 75 lat. Osoby te otrzymują dodatek pielęgnacyjny z urzędu.

Kwotę dodatku pielęgnacyjnego ogłasza Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 94 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z. FUS. Dodatkowo kwotę dodatku podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji emerytur i rent od miesiąca, w którym przeprowadzana jest waloryzacja.

Należy pamiętać, że dodatek pielęgnacyjny i zasiłek pielęgnacyjny to dwa różne świadczenia. Mimo że są one często mylone, to mają odmienny charakter, a mianowicie dodatek pielęgnacyjny - ubezpieczeniowy, a zasiłek pielęgnacyjny - pomocniczy. Na marginesie można dodać, że pełnią one jednak podobną funkcję i dlatego w oparciu o art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o dodatkach mieszkaniowych przeważa stanowisko interpretacyjne, że oba pojęcia trzeba traktować jako określenia mieszczące się w pojęciu "zasiłki pielęgnacyjne", o których mowa w tym przepisie (tak: wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 15 lutego 2012 r., sygn. akt III SA/Kr 423/11).

W sprawach o przyznanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego z ubezpieczenia społecznego nie ma podstaw prawnych dla orzeczenia o prawie do innego rodzajowo świadczenia, jakim jest zasiłek pielęgnacyjny z zaopatrzenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 1999 r., sygn. akt II UKN 509/98).