Czas pracy

Art. 128 § 1  k.p. definiuje czas pracy jako czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Chodzi o stan faktyczny, w którym pracownik wykonuje polecenia pracodawcy bądź jest zdolny do ich wykonywania, oczekuje na nie oraz chce je wykonywać. Do czasu pracy wliczane są również przerwy w pracy mające swe źródło
w okolicznościach leżących po stronie pracodawcy.

W dyspozycji pracodawcy nie pozostaje zatem pracownik, który nie oczekuje na polecenia pracodawcy lub który bez prawnie uzasadnionej przyczyny nie chce tych poleceń wykonać (celowo powstrzymuje się od pracy). Ponadto w dyspozycji pracodawcy nie znajduje się pracownik niezdolny do pracy np. ze względu chorobę.

Czas pracy a podróż służbowa

O podróży służbowej można mówić, jeżeli pracownik wykonuje na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy (art. 77⁵ § 1 k.p.).

Czas trwania podróży służbowej nie jest tożsamy z czasem pracy. Obejmuje on bowiem realizację przez pracownika zleconego mu zadania i czas niezbędny na dotarcie do miejsca realizacji tego zadania oraz powrót z niego. Rozpoczyna się z chwilą wyjazdu poza stałe miejsce świadczenia przez pracownika pracy i kończy się z chwilą powrotu do tego miejsca.

Podróż nie stanowi realizacji zadania służbowego i w związku z tym czas jej trwania nie powinien być zaliczany do czasu świadczenia przez pracownika pracy. W związku z tym wynagrodzenie za czas podróży do miejsca realizacji zadania służbowego i powrotu do stałego miejsca świadczenia pracy należy się jedynie w sytuacji, gdy ma ona miejsce w ramach obowiązującego pracownika rozkładu czasu pracy. Jeżeli przypada ona poza tymi godzinami, pracownikowi nie przysługuje prawo do dodatkowego wynagrodzenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2005 r., sygn. akt II PK 265/04).

Wyjątek dotyczy sytuacji, w której w trakcie podróży odbywającej się poza harmonogramowymi godzinami pracy pracownik świadczy pracę. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 1979 r., sygn. akt I PRN 30/79, „W czasie podróży służbowej czas przejazdu pracownika do miejsca delegowania i z powrotem nie jest z reguły czasem pracy i dlatego za taki czas nie przysługuje pracownikowi dodatkowe wynagrodzenie. Są jednak przypadki, gdy uzasadnione jest wliczenie do czasu pracy czasu omawianego przejazdu, np. gdy w czasie pracy pracownik wykonuje czynności na rzecz zakładu pracy, bądź gdy praca wykonywana jest wyłącznie lub w przeważającej mierze poza siedzibą zakładu pracy; wówczas może być uzasadnione wliczenie do czasu pracy krótkich przejazdów z zakładu pracy do miejsca wykonywania pracy i z powrotem oraz ewentualnie między miejscowościami, w których wykonywana jest praca.”.

Prawo do odpoczynku

Podróż odbywana poza obowiązującym pracownika rozkładem czasu pracy, choć nie ma wpływu na wynagrodzenie pracownika, może mieć wpływ na możliwość skorzystania przez pracownika z prawa do odpoczynku. W myśl art. 132 § 1 k.p. pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Natomiast art. 133 §  1 k.p. przyznaje pracownikowi prawo do co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego, w każdym tygodniu.

Jeżeli w związku z odbywaniem podróży służbowej nastąpiłoby naruszenie prawa pracownika do odpoczynku, pracodawca powinien udzielić pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku. Jeśli nie byłoby to możliwe, pracodawca ma obowiązek zapłacić odpowiedni ekwiwalent pieniężny. Pogląd ten potwierdził Sądu Najwyższy w wyroku z dnia 23 czerwca 2005 r., sygn. akt II PK 265/04, uznając, iż „polecenie wykonania zadań (czynności) wymagających odbycia podróży służbowej musi wraz z dobową normą czasu pracy mieścić się w ramach wyznaczonych wspomnianymi limitami odpoczynku, a zatem ich ewentualne naruszenie aktualizowałoby dla pracodawcy obowiązek udzielenia pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku, względnie, jeśli nie jest to możliwe, zwłaszcza po ustaniu stosunku pracy, wypłaty stosownego ekwiwalentu pieniężnego”.

Radca Prawny

Dominika Zarzycka-Dudek

dzarzycka.dudek@pckp.pl

 

Masz pytanie? Napisz do naszego Eksperta

ekspert@pckp.pl