Badania okresowe oraz badania kontrolne to dwa odrębne rodzaje profilaktycznych badań lekarskich, które służą realizacji odmiennych celów.

Pierwsze z nich służy cyklicznej kontroli zdolności wykonywania pracy na zajmowanym przez pracownika stanowisku, czyli ustaleniu, czy jego aktualny stan zdrowia pozwala mu na dalsze wykonywanie dotychczasowej pracy. Częstotliwość tych badań uzależniona jest od rodzaju czynnika szkodliwego lub uciążliwego występującego na stanowisku pracy, według wskazań wynikających ze wskazówek metodycznych stanowiących załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Polityki Społecznej z dnia 30.05.1996 r. w sprawie prze-prowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 1996 r., Nr 69, poz. 332 ze zm.). Co do zasady przeprowadza się je przed utratą ważności orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku.

Natomiast badania kontrolne przeprowadza się w przypadku zgłoszenia przez pracownika powrotu do pracy po trwającej dłużej niż 30 dni niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. Celem tego badania jest ustalenie, czy wspomniana choroba nie odbiła się na zdolności do wykonywania dotychczasowej pracy. Badania kontrolne przeprowadza się zatem mimo posiadania aktualnych profilaktycznych badań lekarskich. W pewnym sensie, stan choroby trwającej ponad 30 dni dezaktualizuje wynik ostatnich tego typu badań.

Wydane w wyniku kontrolnych badań lekarskich orzeczenie stwierdzające brak przeciwskazań do wykonywania dotychczasowej pracy wyznacza nowy termin kolejnych badań okresowych. Decyzja o wyznaczeniu tego terminu należy do przeprowadzającego badania lekarza medycyny pracy. Może on wyznaczyć termin kolejnego badania okresowego, który będzie przypadał zarówno wcześniej jak i później w porównaniu do poprzednio wyznaczonego terminu. Może się zdarzyć też i tak, że termin ten będzie zbieżny z terminem badań okresowych wyznaczonych w poprzednim orzeczeniu o braku przeciwskazań do pracy na danym stanowisku.

Jeżeli termin ważności okresowych badań lekarskich minął w trakcie trwającej ponad 30 dni nieobecności w pracy spowodowanej chorobą to w momencie powrotu pracownika do pracy zachodzi konieczność skierowania pracownika na obydwa omawiane rodzaje badań. W wydanym pracownikowi skierowaniu pracodawca powinien więc zaznaczyć zarówno badania okresowe, jak i badania kontrolne (wzór skierowania stanowi załącznik nr 3a do wspomnianego rozporządzenia).

Nie oznacza to jednak, że pracownik będzie zobowiązany poddać się kolejno dwom badaniom lekarskim. W trakcie badania lekarskiego przeprowadzanego na podstawie tak sporządzonego skierowania nie zachodzi konieczność dublowania standardowych procedur, tzn. pracownikowi nie pobiera się krwi oddzielnie na potrzeby badania okresowego i kontrolnego, ani też nie kieruje się go dwukrotnie na wizytę do tych samych lekarzy specjalistów (np. okulisty, laryngologa) na potrzeby każdego z badań itp. Każda z procedur w ramach omawianych badań profilaktycznych przeprowadzana jest jednokrotnie. Zakreślenie w skierowaniu obydwu rodzajów badań ma tylko zwrócić lekarzowi uwagę na fakt, że termin ważności badań lekarskich wyznaczony w poprzednim orzeczeniu już minął lub zbliża się ku końcowi, a jednocześnie podkreślić, że konieczność przeprowadzenia obecnych badań zbiega się z wystąpieniem długotrwałej choroby, której wpływ na możliwość wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku pracy wymaga uwzględnienia. Fakt ten może wiązać się z potrzebą wyznaczenia przez lekarza medycyny pracy dodatkowych badań specjalistycznych, których przeprowadzenie nie byłoby konieczne, gdyby zachodziła jedynie potrzeba „odnowienia” badań okresowych.