Stosunek pracy z pracownikami samorządowymi może zostać nawiązany na podstawie wyboru, powołania i umowy o pracę. Najpowszechniej stosowaną spośród wymienionych podstaw zatrudnienia jest umowa o pracę.

Pomocne w ustaleniu kręgu pracowników samorządowych, z którymi stosunek pracy może zostać nawiązany na podstawie umowy o pracę, jest art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Ustawodawca wyczerpująco wylicza w nim pracowników samorządowych, którzy mogą zostać zatrudnieni na podstawie wyboru i powołania. Natomiast osoby, z którymi może zostać nawiązany stosunek pracy na podstawie umowy o pracę, lapidarnie określa zwrotem „pozostali pracownicy samorządowi”. Zwrot ten wskazuje, iż umowa o pracę odnosi się do pozostałych pracowników samorządowych niezatrudnionych na podstawie wyboru i powołania. Oznacza to, iż stosunek pracy zostanie nawiązany na podstawie umowy o pracy z osobami nienależącymi do następujących kategorii pracowników samorządowych zatrudnianych na podstawie wyboru lub powołania:

• marszałek województwa, wicemarszałek oraz pozostali członkowie zarządu województwa - jeżeli statut województwa przewiduje nawiązanie z nimi stosunku pracy na podstawie wyboru,
• starosta, wicestarosta oraz pozostali członkowie zarządu powiatu - jeżeli statut powiatu przewiduje nawiązanie z nimi stosunku pracy na podstawie wyboru,
• wójt (burmistrz, prezydent miasta) – na podstawie wyboru,
• przewodniczący zarządu związku jednostek samorządu terytorialnego i pozostali członkowie zarządu - jeżeli statut związku przewiduje nawiązanie z nimi stosunku pracy na podstawie wyboru,
• burmistrz dzielnicy m.st. Warszawy, zastępca burmistrza dzielnicy m.st. Warszawy i pozostali członkowie zarządu dzielnicy m.st. Warszawy – na podstawie wyboru,
• zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnik gminy, skarbnik powiatu, skarbnik województwa – na postawie powołania.

W praktyce umowa o pracę będzie podstawą nawiązania stosunku pracy przede wszystkim z pracownikami samorządowymi zatrudnianymi na stanowiskach określonych w art. 4 ust. 2 ustawy, czyli na stanowiskach:

• urzędniczych, w tym kierowniczych stanowiskach urzędniczych;
• pomocniczych i obsługi.

Ustawodawca stworzył zamknięty katalog rodzajów umów o pracę zawieranych
z pracownikami samorządowymi. Z dyspozycji art. 16 ust. 1 ustawy wynika bowiem, iż pracownik samorządowy może zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony. Oznacza to, iż pracownik samorządowy nie może zostać zatrudniony na podstawie innych rodzajów umów
o pracę niż określone w art. 16 ust. 1 ustawy. W aktualnie obowiązującym stanie prawnym taką umową jest umowa na okres próbny. 

Zauważyć należy, iż przepisy ustawy przewidują sytuacje, w których obligatoryjnie stosunek pracy z pracownikiem samorządowym winien zostać nawiązany na podstawie umowy o pracę na czas określony. Należą do nich:

• art. 16 ust. 2, 3 ustawy - z osobą podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym, w tym na kierowniczym stanowisku urzędniczym, zawierana jest umowa na czas określony, nie dłuższy niż 6 miesięcy;
• art. 16 ust. 1 zd. 2 - jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności;

Ustawodawca nie uregulował w ustawie wyczerpująco zasad zatrudnienia pracowników na podstawie umowy o pracę. W związku z tym w zakresie nieuregulowanym ustawą zastosowanie mają przepisy kodeksu pracy, w szczególności dotyczące formy umowy o pracę, jej treści, sposobu zawarcia.