W świetle cytowanej ustawy członkiem rodziny jest:

1)dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej - do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi - bez ograniczenia wieku,
2)małżonek,
3)wstępni pozostający z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Powyższy katalog osób najbliższych, które mogą zostać uznane za członków rodziny, ma charakter zamknięty. Zatem nie można zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego brata, siostry, teściowej, zięcia, wuja. Nie można również zgłosić do ubezpieczenia jako członka rodziny konkubiny lub konkubenta.

Krewni wstępni (np. rodzice, dziadkowie) mogą zostać zgłoszeni do ubezpieczenia zdrowotnego wyłącznie, gdy pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą ubezpieczającą (np. z córką lub wnukiem), która opłaca składkę na ubezpieczenie zdrowotne i zgłasza taką osobę do ubezpieczenia zdrowotnego. Zazwyczaj wstępny pozostaje ze zstępnym we wspólnym gospodarstwie domowym, gdy zamieszkują pod tym samym adresem. Akceptowalna jest jednak okoliczność, w której adresy zameldowania będą różne, a mimo wszystko wskazane osoby będą pozostawały we wspólnym gospodarstwie domowym. W takiej sytuacji dokonywana jest indywidualna ocena czy konkretna osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą opłacającą składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Wspomniana ocena powinna być dokonywana każdorazowo przy wystąpieniu okoliczności ubezpieczeniowej, bowiem prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego nie jest w polskim systemie prawnym pojęciem zdefiniowanym. Gospodarstwo domowe można uznać za prowadzone wspólnie, gdy zachodzą takie okoliczności, jak między innymi wspólny budżet domowy oraz współpraca przy załatwianiu codziennych spraw życiowych (wspólne zakupy, wspólne użytkowanie z pralki, wspólne sporządzanie posiłków itp.).

Status członka rodziny zachowuje małżonek również w trakcie trwania sprawy rozwodowej aż do czasu uprawomocnienia się wyroku sądowego w części orzekającej rozwód.

Należy pamiętać, że przypadku dzieci (wnuków) po ukończeniu 18 lat, osoby te mogą być zgłoszone do ubezpieczenia zdrowotnego (lub pozostawać w ciągłości ubezpieczenia jako członkowie rodziny) jedynie wówczas, gdy nadal się kształcą. W takiej sytuacji status członka rodziny zachowują przez cały czas nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 26 roku życia. Osoba najbliższa, aby uzyskać status członka rodziny, nie musi pozostawać na wyłącznym utrzymaniu osoby opłacającej składkę na obowiązkowe lub dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Jako członek rodziny może zostać zgłoszona osoba (np. współmałżonek) osiągająca przychody z tytułu realizacji czynności na podstawie umowy o dzieło. W konsekwencji może dojść do paradoksalnej sytuacji, w której osoba zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny, w rzeczywistości utrzymuje osobę opłacającą składkę na ubezpieczenie zdrowotne (np. osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych, zgłasza do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny – współmałżonka, który osiąga przychód z tytułu umowy o dzieło).