W ubiegłym roku mieliśmy kontrolę PIP, lecz zanim się ona rozpoczęła otrzymaliśmy pisemne powiadomienie o tym, że taka kontrola będzie miała miejsce. Kilka dni temu mieliśmy ponowną kontrolę, ale tym razem odbyła się ona bez uprzedzenia. Gdy zapytaliśmy kontrolującego o powód niepowiadomienia nas o kontroli, usłyszeliśmy, że nie musi nas wcześniej powiadamiać o zamiarze wszczęcia kontroli, gdyż takie prawo daje mu prawo międzynarodowe. Czy to jest prawda?

Stan prawny regulujący kwestię wszczęcia kontroli przez PIP jest dość skomplikowany. Na wstępie trzeba zwrócić uwagę, że ustawa, która wprowadziła obowiązek powiadomienia pracodawcy o zamiarze wszczęcia kontroli tj. ustawa o swobodzie działalności gospodarczej dotyczy tylko części pracodawców tj. tych którzy posiadają status przedsiębiorcy. Zatem instytucja zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli nie znajdzie zastosowania do tych pracodawców, którzy nie są przedsiębiorcami (np. urzędy, szkoły).

Jeśli chodzi o podmioty posiadające status przedsiębiorcy to co do zasady zanim rozpocznie się kontrola podmiot taki powinien zostać powiadomiony, że organ kontroli planuje objąć go kontrolą. W świetle ustawy o swobodzie działalności gospodarczej kontrola może zostać wszczęta nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. Zatem organ kontroli nie musi nas powiadamiać dokładnie kiedy nastąpi rozpoczęcie kontroli. Jeżeli kontrola nie zostanie podjęta w tym terminie wszczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia.

Zgodnie z ustawą o swobodzie działalności gospodarczej od obowiązku zawiadomienia można odstąpić wyłącznie w ściśle wskazanych okolicznościach np. gdy przeprowadzenie kontroli jest uzasadnione zagrożeniem dla życia, zdrowia bądź środowiska naturalnego bądź gdy przedsiębiorca nie ma adresu zamieszkania lub adresu siedziby lub doręczanie pism na podane adresy było bezskuteczne lub utrudnione.

Ustawa wskazuje jako przesłankę umożliwiającą organowi odstąpienie od zawiadomienia również przeprowadzenie kontroli w oparciu o bezpośrednio stosowane przepisy powszechnie obowiązującego prawa wspólnotowego albo z ratyfikowanych umów międzynarodowych. W tym zakresie wskazać należy na Konwencję nr 81 dotyczącą inspekcji pracy w przemyśle i handlu, która zwalnia organy PIP od obowiązku zawiadomienia o wszczęciu kontroli, ale tylko w odniesieniu do przedsiębiorców objętych zakresem przedmiotowym tej konwencji. Zatem zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli będzie konieczne gdy PIP poweźmie zamiar wszczęcia kontroli przedsiębiorcy prowadzącego działalność usługową, natomiast gdy kontrola obejmie firmę produkcyjną to organ PIP będzie mógł powołać się na przywołaną konwencję przeprowadzając kontrolę bez uprzedzenia.

W każdym jednak przypadku odstąpienia przez PIP od obowiązku zawiadomienia pracodawcy o zamiarze wszczęcia kontroli kwestia ta wymaga jednak zawarcia szczegółowego uzasadnienia zarówno w książce kontroli, jak i protokole kontroli.