W pierwszej kolejności sąd musi ustalić, czy wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę. Jeżeli to zrobi, to w zależności od okoliczności procedowanej sprawy wydaje stosowne rozstrzygnięcie, odpowiadające roszczeniu pracownika. W przypadku umów na czas nieokreślony może orzec o bezskuteczności wypowiedzenia, o przywróceniu do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu, zaś przy umowach o pracę na czas określony i na okres próbny – wyłącznie o odszkodowaniu.

Nawet jeżeli pracownik będzie żądał przywrócenia do pracy na warunkach rozwiązanej niezgodnie z prawem umowy na czas nieokreślony to sąd może nie uwzględnić jego żądania, jeżeli stwierdzi, że jego uwzględnienie jest niemożliwe lub niecelowe. W takiej sytuacji sąd będzie mógł zasądzić na rzecz pracownika wyłącznie odszkodowanie (art. 45 § 2 kodeksu pracy). Zasada ta nie będzie miała zastosowania w odniesieniu do pracowników objętych szczególną ochroną przed wypowiedzeniem umowy o pracę, a mianowicie:

• do osób, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku (art. 39 kodeksu pracy);
• do pracownic w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego, zgodnie z art. 177 kodeksu pracy;
• do pracowników objętych ochroną szczególną na podstawie przepisów szczególnych.

Te wyjątki nie będą także miały zastosowania, jeżeli przywrócenie do pracy nie będzie możliwe z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Wtedy również sąd zasadzi wyłącznie odszkodowanie (art. 45 § 2 kodeksu pracy).

Przywrócenie do pracy

Pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za 2 miesiące, a gdy okres wypowiedzenia wynosi 3 miesiące – nie więcej niż za 1 miesiąc. Wynagrodzenie za cały czas pozostawania bez pracy będzie przysługiwało tylko pracownicy w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego oraz pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Takie rozwiązanie ma również zastosowanie do sytuacji, w której umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem – ojcem wychowującym dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego albo gdy rozwiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego.

Jeżeli pracownik podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, to wlicza się do jego okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który zostało mu przyznane wynagrodzenie. Natomiast okresu, za który wynagrodzenia nie przyznano, nie uważa się za przerwę w zatrudnieniu pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależnionych od nieprzerwanego zatrudnienia.

Pracodawca co do zasady nie może odmówić przywrócenia do pracy pracownika, którego roszczenie w tym zakresie zostało uwzględnione przez sąd. Może to uczynić, jeśli taki pracownik nie zgłosi swej gotowości do niezwłocznego podjęcia pracy w terminie 7 dni od przywrócenia, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. W przypadku gdy pracownik podjął już zatrudnienie u innego pracodawcy przed przywróceniem do pracy, decydując się na powrót do dotychczasowego pracodawcy, zgodnie z uzyskanym rozstrzygnięciem, może rozwiązać nową umowę bez wypowiedzenia, za trzydniowym uprzedzeniem w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy. Takie rozwiązania umowy będzie traktowane w zakresie skutków na równi z rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem przez pracodawcę.

Odszkodowanie

Odszkodowanie jest jedyną formą rekompensaty dla pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę na okres próbny i na czas określony. Przysługiwać mu będzie ono w wysokości odpowiadającej odpowiednio:

• wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać,
• wysokości wynagrodzenia za czas, do upływu którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za 3 miesiące.

Wyjątkowo wobec pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego, a także wobec pracownika w okresie korzystania z ochrony stosunku pracy na podstawie przepisów ustawy o związkach zawodowych, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę na czas określony sąd może orzec również o bezskuteczności wypowiedzenia, a kiedy umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu do pracy, z uwzględnieniem art. 45 § 2 i 3 kodeksu pracy.

W odniesieniu do umowy na czas nieokreślony odszkodowanie, zasądzane przez sąd pracy, nie może być niższe niż wynagrodzenie za okres wypowiedzenia i powinno oscylować w przedziale odpowiadającym wynagrodzeniu za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy.

Okres, w którym pracownik pozostawał bez pracy, odpowiadający okresowi, za który zostało mu przyznane odszkodowanie, wlicza się do jego okresu zatrudnienia.