W Senacie znajduje się kolejny projekt zmian w Kodeksie pracy. Ma on na celu dostosowanie przepisów Kodeksu pracy do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 lipca 2010 r. (sygnatura akt P 4/10), w którym zakwestionowano konstytucyjność art. 50 § 3 Kodeksu pracy w zakresie, w jakim przepis ten pomija prawo pracownika – znajdującego się pod ochroną przewidzianą w art. 32 ust. 1 pkt 1 i ust. 8 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych – do żądania przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach w razie wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony z naruszeniem przepisów o tej ochronie.
Trybunał w przywołanym orzeczeniu orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 50 § 3 k.p. i zwrócił uwagę, że gwarancje wolności związkowych w wymiarze indywidualnym przewidują zarówno regulacje prawa międzynarodowego (w tym zwłaszcza ratyfikowane przez Polskę konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy: nr 98 – dotycząca stosowania zasad prawa organizowania się i rokowań zbiorowych, jak i normy prawa krajowego, nade wszystko zaś art. 32 ustawy o związkach zawodowych. Przypomnijmy, że art. 50 § 3 Kodeksu pracy ogranicza roszczenia pracownika związane z wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy wyłącznie do odszkodowania. Na gruncie art. 32 ustawy o związkach zawodowych przewidziana została natomiast szczególna ochrona trwałości stosunku pracy działaczy związkowych, przy czym zaakcentowania wymaga to, że powołany art. 32 odnosi się do wszystkich stosunków pracy, bez względu na podstawę ich nawiązania, a więc w rachubę wchodzą tu: umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór i spółdzielcza umowa o pracę. Nie ma również znaczenia to, czy konkretny stosunek pracy został nawiązany na czas nie określony, czy też na czas określony, ani to, w jakim wymiarze czasu pracy pracownik jest zatrudniony.
W świetle zatem celu, któremu ochrona trwałości stosunku pracy ma służyć, brak jest przesłanek, które uzasadniałyby różnicowanie tej ochrony z uwagi na podstawę stosunku pracy. Dodatkowy argument na rzecz przyznania związkowcom możliwości dokonania wyboru roszczenia w sytuacji, o której mowa w art. 50 § 3 k.p., stanowi okoliczność, iż alternatywnie zgłoszone żądanie przywrócenia do pracy nie zawsze musi być uwzględnione przez sąd pracy. Otóż Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że żądanie takie, sformułowane przez działacza związkowego, który rażąco narusza podstawowe obowiązki pracownika, może być uznane – stosownie do art. 8 k.p. – za sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego (tak przykładowo SN w wyroku z dnia 6 kwietnia 2006 r., III PK 12/06, OSNP z 2007 r. Nr 7-8, poz. 90).
Wobec powyższego Trybunał Konstytucyjny doszedł do przekonania, że pominięcie w treści zakwestionowanego przepisu możliwości ubiegania się o przywrócenie do pracy przez pracowników objętych szczególną ochroną zgodnie z postanowieniami ustawy o związkach zawodowych ma charakter nieuzasadnionej ingerencji w wolność zrzeszania się. Dlatego ostatecznie Trybunał Konstytucyjny uznał, że zaskarżony przepis art. 50 § 3 k.p. narusza także zasadę sprawiedliwości społecznej, której źródłem jest art. 2 Konstytucji.
Projekt ustawy realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego i proponuje, aby zmiana ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy polegała na nadaniu nowego brzmienia art. 50 § 5, jako że to właśnie w tym przepisie uregulowana została kwestia alternatywnych roszczeń, jakie mogą zgłaszać niektórzy spośród pracowników zatrudnionych na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy.
Zakres wyjątków ustalony na mocy art. 50 § 5 k.p. w jego nowym brzmieniu będzie jednak nadal stosunkowo wąski. Z roszczeniem uznania wypowiedzenia za bezskuteczne (przywrócenia do pracy na poprzednich warunkach) nie będą mogli występować pracownicy objęci szczególną ochroną przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem umowy o pracę zgodnie z przepisami innych aktów normatywnych. Jak zaznaczono w uzasadnieniu projektu odpowiada to intencjom Trybunału, który w swym wywodzie opowiedział się przeciwko nieograniczonemu mnożeniu odstępstw od zasady przyjętej w art. 50 § 3 k.p. (aktualnie odmiennie regulowana jest zaledwie sytuacja pracownicy w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, a ponadto pracownika-ojca wychowującego dziecko w okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego).
