Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (updof), wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami pracownikowi przez pracodawcę w związku z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych jest wolna od podatku dochodowego od osób fizycznych. Wyjątek stanowią wynagrodzenia otrzymywane za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy oraz za czas urlopu szkoleniowego.

Pod użytym w art. 21 ust. 1 pkt 90 updof pojęciem „odrębnych przepisów” należy rozumieć artykuły 103¹ -103⁵ kodeksu pracy. Przepisy te regulują zasady podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracownika z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą. Oznacza to, że ze zwolnienia można korzystać wyłącznie w przypadku, gdy inicjatywa podnoszenia kwalifikacji zawodowych wychodzi od pracodawcy lub jest przez niego aprobowana. Jeżeli podnoszenie kwalifikacji następuje z inicjatywy własnej pracownika, zwolnienie nie ma zastosowania. Pogląd ten potwierdził m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w Interpretacji Indywidualnej z dnia 31 sierpnia 2011 roku, w której uznał, iż „mając na względzie powołane powyżej przepisy, stwierdzić należy, że z uwagi na fakt, iż w przedmiotowej sprawie pracownik wnioskodawcy podjął studia podyplomowe, z własnej inicjatywy, tj. bez wiedzy pracodawcy i na własny koszt, a dopiero po ukończeniu studiów zwrócił się do pracodawcy z prośbą o zwrot poniesionych kosztów, to zwrot tych kosztów, poniesiony przez pracodawcę nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, określonego w art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W tak przedstawionym stanie faktycznym nie zostały bowiem spełnione warunki do zastosowania zwolnienia - omawiane świadczenie nie zostało bowiem przyznane zgodnie z zasadami dotyczącymi przyznawania świadczeń na podnoszenie kwalifikacji zawodowych - określonymi w Kodeksie pracy.” (sygn. akt: IBPBII/1/415-566/11/MZ).

Warto zwrócić uwagę, że także w przypadku gdy pracownik rozpoczął podnoszenie kwalifikacji zawodowych z własnej inicjatywy i dopiero w późniejszym czasie pracodawca wyraził zgodę na naukę oraz udzielił mu pomocy finansowej, to świadczenie przyznane pracownikowi również jest wolne od podatku dochodowego. Jak wyjaśnił Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w Interpretacji Indywidualnej z dnia 12 stycznia 2012 roku: „stwierdzić należy, że ponoszony przez pracodawcę koszt opłaty za studia, odbywane z inicjatywy pracownika (na które pracodawca wyraził zgodę) przy jednoczesnym związku zdobywanej wiedzy czy umiejętności z zakresem obowiązków pracownika (aktualnych jak również w przyszłości) korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W konsekwencji pracodawca jako płatnik nie powinien odprowadzać zaliczki na podatek dochodowy.” (sygn. akt: ILPB2/415-1007/11-3/AJ).

Zgodnie z kodeksem pracy pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe, z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą, przysługuje urlop szkoleniowy oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania (art. 103¹ § 2 kodeksu pracy). Ponadto pracodawca może zdecydować o przyznaniu takiemu pracownikowi dodatkowych świadczeń, jak na przykład pokrycie opłaty za kształcenie, przejazd, podręczniki i zakwaterowanie (art. 103³ kodeksu pracy).

Na podstawie art. 103⁶ kodeksu pracy pracownikowi, który zdobywa lub uzupełnia wiedzę i umiejętności z własnej inicjatywy, może być przyznane jedynie zwolnienie z całości lub części dnia pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia lub urlop bezpłatny w wymiarze ustalonym w porozumieniu zawieranym między pracodawcą i pracownikiem.