Świadczenia uzyskiwane przez emerytów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem pracy nie mieszczą się w kategoriach źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wobec tego są kwalifikowane jako przychód z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy).

Przychód ten podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy. Stosownie do dyspozycji tego przepisu, od dochodów (przychodów) pobiera się zryczałtowany podatek dochodowy z tytułu świadczeń otrzymanych przez emerytów lub rencistów, w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczym stosunkiem pracy, w tym od związków zawodowych, z zastrzeżeniem art. 21 ust. 1 pkt 26 i 38 - w wysokości 10% należności.

Pracodawca obowiązany jest pobierać zryczałtowany podatek dochodowy od dokonywanych wypłat (świadczeń) lub pozostawianych do dyspozycji podatnika pieniędzy lub wartości pieniężnych. W przypadku gdy przedmiotem świadczenia nie są pieniądze, podatnik powinien wpłacić płatnikowi kwotę należnego zryczałtowanego podatku przed udostępnieniem świadczenia (art. 41 ust. 4 i ust. 7 pkt 2 ustawy).

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 38 ustawy zwalnia się od opodatkowania podatkiem dochodowym wartość świadczeń otrzymywanych przez emerytów lub rencistów w związku z łączącym ich uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy, w tym od związków zawodowych, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

Przesłankę skorzystania z przedmiotowego zwolnienia stanowi otrzymanie przez emeryta świadczenia w związku z łączącym go uprzednio z zakładem pracy stosunkiem służbowym, stosunkiem pracy lub spółdzielczym stosunkiem pracy. Musi istnieć zatem związek pomiędzy świadczeniem a łączącym wcześniej emeryta z pracodawcą stosunkiem prawnym. Przy czym może to być wyłącznie stosunek służbowy, stosunek pracy lub spółdzielczy stosunek pracy. W ramach zwolnienia mieszczą się również świadczenia otrzymywane przez emeryta z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. W ocenie Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu wyrażonej w interpretacji indywidualnej z dnia 18 lipca 2011 r., nr ILPB1/415-609/11-2/TW: „świadczenia pieniężne wypłacone w całości z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, w tym tzw. "wczasy pod gruszą" oraz zapomogi nielosowe i inne świadczenia pieniężne do wysokości 2.280 zł przyznane emerytom byłym nauczycielom i emerytom niebędącym nauczycielami, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 38 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.”.

Zwolnienie nie ma charakteru nieograniczonego. Wolna od podatku dochodowego jest wartość świadczeń otrzymywanych przez emeryta do kwoty 2.280 zł. Nadwyżka podlega opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy zwolnione z podatku dochodowego są również zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

Warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest wypłata świadczenia w związku ze zdarzeniem losowym, klęską żywiołową, długotrwałą chorobą lub śmiercią. Jak wyjaśnił bowiem Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 5 sierpnia 2013 r., nr IPTPB1/415-316/13-2/AG: „Cechą charakterystyczną zapomogi jest, że jest to świadczenie jednorazowe, mające na celu wsparcie finansowe osoby, która z różnych przyczyn znalazła się w trudnej sytuacji życiowej, a podstawą do zastosowania zwolnienia w podatku dochodowym od osób fizycznych jest stwierdzenie faktu wystąpienia określonego zdarzenia. Należy zauważyć, że podmiot wypłacający zapomogę powinien każdorazowo oceniać, czy przesłanki do jej otrzymania przez podatnika mieszczą w przypadkach wymienionych w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz, czy kwota zapomogi nie przekracza wskazanego limitu. Natomiast osoba starającą się o świadczenie z tytułu długotrwałej choroby winna ten fakt udowodnić stosownymi dowodami, bowiem ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.”.

Z przedmiotowego zwolnienia korzystają zarówno świadczenia wypłacane ze środków obrotowych pracodawcy, jak i z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych. Zwolnienie jest limitowane. Korzysta z niego wartość świadczeń otrzymanych przez emeryta tytułem zapomogi losowej do wartości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł. Na podstawie art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy nadwyżka podlega opodatkowaniu.