W myśl ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) warunkiem powstania uprawnień do świadczeń emerytalnych dla urodzonych przed dniem 1.01.1949 r. oraz rent z tytułu niezdolności do pracy jest wykazanie określonej ilości okresów pozostawania w ubezpieczeniu (składkowych i nieskładkowych).

Prawo do emerytur jest uzależnione od długich okresów podlegania ubezpieczeniu (z reguły 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn). W przypadku rent z tytułu niezdolności do pracy należy udowodnić okresy składkowe i nieskładkowe w wymiarze od 1 do 5 lat w zależności od wieku ubezpieczonego, w którym powstała niezdolność do pracy.

Okresami składkowymi są okresy, za które składka została faktycznie zapłacona. Wobec tego w grę wchodzą tu:

• okresy ubezpieczenia (art. 6 ust. 1 pkt 1) w rozumieniu art. 4 pkt 5, czyli okresy liczone od dnia 1 stycznia 1999 r.,
• okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od dnia 15 listopada 1991 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. określone w przepisach ustaw wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 2, 
• okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne przed dniem 15 listopada 1991 r. określone w art. 6 ust. 2 pkt 1 i niektórych innych punktach (np. okresy: pracy obywateli polskich za granicą określone w pkt 1 lit. d, działalności twórczej lub artystycznej, pracy adwokatów, pracy nakładczej czy pozarolniczej działalności gospodarczej), o ile była zapłacona składka.

W ustawie wyodrębnione zostały także okresy składkowe, za które nie została opłacona składka, w tym m.in.:

• okresy działalności kombatanckiej oraz okresy podlegania represjom wojennym i okresu powojennego,
• okresy pracy przymusowej, 
• okresy czynnej służby wojskowej.

Okresy nieskładkowe to przede wszystkim:

• okresy przerw w zatrudnieniu spowodowane niezdolnością do pracy ze względu na chorobę,
• okresy urlopu wychowawczego.

Natomiast w art. 5 ust. 2 ustanowiono zasadę proporcjonalności okresów nieskładkowych do składkowych, na mocy której przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe nie mogą być uwzględnione w wymiarze większym niż 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Doliczanie 1/3 okresów nieskładkowych dokonywane jest w relacji do całego udokumentowanego okresu składkowego.