Osoby podejmujące po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym

Służbę przygotowawczą organizuje się dla osoby podejmującej po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym. Pojęcie to zostało zdefiniowane w art. 16 ust. 3 ustawy. Wskazany przepis  za osobę podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym każe uważać osobę, która nie była wcześniej zatrudniona w jednostkach samorządowych określonych w art. 2 ustawy, na czas nieokreślony albo na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, i nie odbyła służby przygotowawczej zakończonej zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym.

Przepis pozwala zatem na wyodrębnienie następujących przesłanek uznania osoby za podejmującą po raz pierwszy pracę na stanowisku urzędniczym: brak wcześniejszego zatrudnienia w jednostkach samorządowych określonych w art. 2 ustawy, na czas nieokreślony albo na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy, oraz nieodbycie służby przygotowawczej zakończonej pozytywnym wynikiem egzaminu. Obie przesłanki muszą zostać spełnione łącznie. Brak którejkolwiek wyklucza uznanie danej osoby za podejmującą po raz pierwszy pracę.

Brak wcześniejszego zatrudnienia w jednostkach samorządowych

Przesłanka braku wcześniejszego zatrudnienia w jednostkach samorządowych jest spełniona, jeżeli dana osoba nie była wcześniej zatrudniona w jednostkach, o których mowa w art. 2 ustawy, tj.:

1. urzędach marszałkowskich oraz wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych;
2. starostwach powiatowych oraz powiatowych jednostkach organizacyjnych;
3. urzędach gmin, jednostkach pomocniczych gmin, gminnych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych;
4. biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządowych zakładów budżetowych utworzonych przez te związki;
5. biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego.

Ustawodawca zastrzega, iż chodzi o zatrudnienie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy. W konsekwencji za osobę podejmującą po raz pierwszy pracę może zostać uznana osoba, która już była zatrudniona w którejś z w/w jednostek, na podstawie umowy cywilnoprawnej bądź umowy o pracę na czas określony zawartej na czas nieprzekraczający 6 miesięcy.

Odbycie służby przygotowawczej zakończonej pozytywnym zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym

Analizowana przesłanka składa się dwóch elementów: odbycia służby przygotowawczej oraz zakończenia służby przygotowawczej zdaniem egzaminu z wynikiem pozytywnym. Przesłanka ta obejmuje zatem osoby, które nigdy wcześniej nie odbyły służby przygotowawczej, jak i osoby, które ją odbyły, ale jej nie zakończyły zdaniem egzaminu końcowego. W konsekwencji nie może uchylić się od służby przygotowawczej osoba, która ją odbyła, ale nie przystąpiła do egzaminu końcowego lub go nie zdała.

Zwolnienie z obowiązku odbycia służby przygotowawczej

Pomimo zaistnienia przesłanek uzasadniających uznanie danej osoby za podejmującą po raz pierwszy pracę, może ona zostać zwolniona z obowiązku odbycia służby przygotowawczej. Zgodnie z dyspozycją art. 19 ust. 5 ustawy, na umotywowany wniosek osoby kierującej komórką organizacyjną, w której pracownik jest zatrudniony, kierownik jednostki może zwolnić z obowiązku odbywania służby przygotowawczej pracownika, którego wiedza lub umiejętności umożliwiają należyte wykonywanie obowiązków służbowych.

Należyte wykonywanie obowiązków służbowych jest pojęciem nieostrym. Ustawodawca nie wyjaśnia, co należy rozumieć pod tym pojęciem. W związku z tym wniosek osoby kierującej komórką organizacyjną występującej o zwolnienie z obowiązku odbycia służby przygotowawczej wymagać będzie szczegółowego uzasadnienia. Konieczne będzie również przedstawienie dokumentów potwierdzający wymaganą wiedzę oraz umiejętności pracownika.

Podkreślić należy, iż zwolnienie ze służby przygotowawczej nie zwalnia pracownika z obowiązku złożenia egzaminu kończącego służbę przygotowawczą. Uzyskanie z egzaminu wyniku negatywnego skutkuje rozwiązaniem stosunku pracy (art. 19 ust. 6 ustawy).