Europejskie regulacje

W świetle Dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy „Państwa Członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik był uprawniony do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni (…) Minimalny okres corocznego płatnego urlopu nie może być zastąpiony wypłatą ekwiwalentu pieniężnego, z wyjątkiem przypadku, gdy stosunek pracy ulega rozwiązaniu.”

Polski kodeks pracy

Potwierdzeniem wspólnotowych unormowań w polskim ustawodawstwie jest rozdział I Działu VII Kodeksu pracy „urlopy wypoczynkowe”. Regułą jest – co oczywiste - prawo do urlopu w naturze. Pracownik nie może się zrzec tego prawa. Co do zasady nie może też żądać w trakcie zatrudnienia wypłaty ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Jak wynika bowiem  z art. 171 § 1 kodeksu pracy, świadczenie to przysługuje pracownikowi tylko w przypadku niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części  z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Termin wypłaty wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą

Jedną z podstawowych powinności pracodawcy w ramach tzw. ochrony wynagrodzenia jest wypłata wymaganych świadczeń na czas. Potwierdzeniem jest art. 94 kodeksu pracy. W pkt 5 ustawodawca postanowił, iż pracodawca jest obowiązany w szczególności terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie.

Sięgając do art. 85 kodeksu pracy odnajdziemy ustawowe zapisy dotyczące terminu wypłaty wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z § 2 tego przepisu wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Konkretna data wypłaty musi być wskazana w obowiązującym w zakładzie prawie wewnątrzzakładowym (poszerzona pisemna informacja o warunkach zatrudnienia lub regulamin pracy).

W świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego

Kwestią daty wymagalności ekwiwalentu urlopowego zajął się Sąd Najwyższy. Warto wspomnieć o dwóch orzeczeniach SN:

W tezie postanowienia z 1996r. SN uznał, iż „roszczenie o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany urlop, bez względu na to, czy chodzi o urlop bieżący czy zaległy, staje się wymagalne w dacie rozwiązania stosunku pracy. (…)”. W marcu 2001 r. SN stwierdził, iż „z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe.”.

Podsumowując….

Mając na uwadze charakter prawny omawianego świadczenia oraz powołane powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego należy stwierdzić, iż ekwiwalent za niewykorzystany urlop (zaległy i bieżący) powinien zostać wypłacony w dniu,
w którym pracownik nabywa do niego prawo, czyli w ostatnim dniu zatrudnienia.

Ekwiwalent jest bowiem świadczeniem bezpośrednio przypisanym ustaniu stosunku pracy, nie jest powiązany z wynagradzaniem pracy lecz stanowi swego rodzaju rekompensatę za „brak” wypoczynku w naturze w trakcie trwania zatrudnienia.