Odpoczynek dobowy w prawie wspólnotowym i polskim

W świetle art. 132 kodeksu pracy co do zasady pracodawca ma obowiązek zagwarantować pracownikowi w każdej dobie prawo do 11-godzinnego dobowego odpoczynku od pracy. Powyższa regulacja stanowi implementację do polskiego porządku prawnego Dyrektywy 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotyczącej niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Dyrektywa stanowi, iż wszystkim pracownikom powinny przysługiwać odpowiednie okresy odpoczynku. Koncepcja "odpoczynku" musi być wyrażona w jednostkach czasu, tzn. w dniach, godzinach i/lub ich częściach. Pracownikom wspólnotowym należy przyznać minimalne dobowe, tygodniowe i roczne okresy odpoczynku oraz odpowiednie przerwy.

Państwa Członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, że każdy pracownik jest uprawniony do minimalnego dobowego odpoczynku w wymiarze 11 nieprzerwanych godzin, w okresie 24-godzinnym (art. 3 Dyrektywy).

Odpoczynek w świetle przepisów rozporządzenia MPiPS

Jak wynika z kolei z rozporządzenia MPiPS z dnia 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy dowodem usprawiedliwiającym nieobecność w pracy jest m.in. oświadczenie pracownika potwierdzające odbycie podróży służbowej w godzinach nocnych, zakończonej w takim czasie, że do rozpoczęcia pracy nie upłynęło 8 godzin, w warunkach uniemożliwiających odpoczynek nocny.

Odesłanie w w/w akcie prawnym do ośmiogodzinnego odpoczynku powoduje swego rodzaju zamieszanie i wątpliwość dotyczącą tego, czy po zakończeniu podróży służbowej należy zapewnić pracownikowi 8 czy też 11h odpoczynku?

Zdaniem Sądu Najwyższego…

W kodeksie pracy nie odnajdziemy odpowiedzi na pytanie dotyczące konieczności zapewnienia pracownikowi odpoczynku po zakończonej podróży służbowej.

Kwestię tę poruszył natomiast w jednym ze swoim orzeczeń Sąd Najwyższy.

W uzasadnieniu wyroku z 23 czerwca 2005 r. (II PK 265/04, OSNP 2006/5-6/76) stwierdził, iż naruszenie prawa pracownika do 11-godzinnego odpoczynku dobowego lub 35-godzinnego odpoczynku tygodniowego wskutek odbywania podróży służbowej zobowiązuje pracodawcę do udzielenia pracownikowi równoważnego okresu odpoczynku lub wypłaty dodatkowego wynagrodzenia.

Nie oceniając wskazanego w orzeczeniu sposobu rekompensowania przerwanego podróżą służbową odpoczynku, należy skoncentrować się na ocenie Sądu, iż długość odpoczynku wynosi 11 nie zaś 8 godzin.

Podsumowując…

Mając na uwadze wspólnotowe oraz polskie uregulowania prawne, a także stanowisko Sądu Najwyższego należałoby stwierdzić, iż podany w rozporządzeniu MPiPS z dnia 15.05.1996 r. ośmiogodzinny odpoczynek dotyczy tylko tzw. odpoczynku nocnego, nie zaś kodeksowego dobowego odpoczynku od pracy.

Dodatkowo przemawia za tym fakt, iż zgodnie z hierarchią źródeł prawa, kodeks pracy jest aktem prawnym wyższej rangi i jako taki ma „pierwszeństwo” zastosowania przez rozporządzeniem będącym tzw. aktem wykonawczym.